تعداد نشریات | 418 |
تعداد شمارهها | 9,997 |
تعداد مقالات | 83,560 |
تعداد مشاهده مقاله | 77,801,364 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,973 |
بررسی اکولوژی و رژیم غذای ماهی گورخری زاگرس Aphanius vladykovi در تالاب چغاخور | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 63، مرداد 1402، صفحه 54-64 اصل مقاله (1.03 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
فردین شالوئی1؛ رسول زمانی احمدمحمودی2؛ فرزانه نیکوخواه3؛ حسین رحیمی پردنجانی* 4؛ مهین دخت جعفری5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1استادیار گروه شیلات- دانشگاه شهرکرد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد،شهرکرد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4کارشناس آزمایشگاه شیلات- دانشگاه شهرکرد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5دانش آموخته کارشناسی ارشد تکثیروپرورش آبزیان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زمینه و هدف : بررسی رژیم غذایی ماهیها به منظور بررسی نقش اکولوژیک و درک موقعیت آنها در زنجیرههای شبکه غذایی مهم است. مواد و روش ها : در این مطالعه اکولوژی تغذیهای ماهی گورخری زاگرس Aphanius vladykovi در تالاب چغاخور به صورت فصلی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور شاخص نسبی طول روده، شاخص خالی بودن معده، فاکتور وضعیت و اقلام غذایی در بین دو جنس، طول و وزن در فصول سرد و گرم بررسی شد. نتایج : اقلام غذایی شناسایی شده عمدتاً برپایه سختپوستان (Ostracoda, Ampipoda)، نرمتنان (Gastropoda, Bivalvia)، لارو حشرات آبزی (Ephemeroptera, Diptera) و بقایای گیاهی و جانوری بودند. طبق نتایج تفاوت معنی داری بین اقلام غذایی در جنس نر و ماده و اندازه های طولی مطالعه شده وجود نداشت. نتایج نشان داد بین اقلام غذایی در فصول گرم و سرد اختلاف معنی داری وجود دارد (p< 0/05). همچنین میانگین شاخصهای نسبی طول روده در این گونه 051/0 ± 885/0 بود که نشاندهنده گوشتخوار بودن این ماهی است. نتیجه گیری: بطور کلی در این مطالعه بر اساس میانگین طول نسبی روده، A.vladykovi بهعنوان یک ماهی گوشتخوار معرفی می شود. همچنین از نظر تغذیهای در حد متوسط قرار دارد. تغییر فصل بر روی سفره غذایی این گونه تاثیر داشت اما متغییرهای زیستی مطالعه شده مانند جنسیت و اندازه در تعیین انتخاب اقلام غذایی بی تاثیر بودند | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اکولوژی"؛ رژیم غذایی"؛ گوشتخوار"؛ "؛ ماهی گورخری" | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بررسی اکولوژی و رژیم غذای ماهی گورخری زاگرس Aphanius vladykovi در تالاب چغاخور فردین شالویی1، مهین دخت جعفری2، فرزانه نیکوخواه1، رسول زمانی احمد محمودی3، حسین رحیمی4
1- استادیار گروه شیلات و محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران 2-دانش آموخته کارشناسی ارشد تکثیروپرورش آبزیان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد 3-دانشیار گروه شیلات و محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران 4-کارشناس آزمایشگاه شیلات، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. نویسنده مسئول : Hossein.63.rahimi@gmail.com
تاریخ دریافت:16/11/1401 تاریخ پذیرش: 22/03/1402 چکیده زمینه و هدف : بررسی رژیم غذایی ماهیها به منظور بررسی نقش اکولوژیک و درک موقعیت آنها در زنجیرههای شبکه غذایی مهم است. مواد و روش ها : در این مطالعه اکولوژی تغذیهای ماهی گورخری زاگرس Aphanius vladykovi در تالاب چغاخور به صورت فصلی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور شاخص نسبی طول روده، شاخص خالی بودن معده، فاکتور وضعیت و اقلام غذایی در بین دو جنس، طول و وزن در فصول سرد و گرم بررسی شد. نتایج : اقلام غذایی شناسایی شده عمدتاً برپایه سختپوستان (Ostracoda, Ampipoda)، نرمتنان (Gastropoda, Bivalvia)، لارو حشرات آبزی (Ephemeroptera, Diptera) و بقایای گیاهی و جانوری بودند. طبق نتایج تفاوت معنی داری بین اقلام غذایی در جنس نر و ماده و اندازه های طولی مطالعه شده وجود نداشت. نتایج نشان داد بین اقلام غذایی در فصول گرم و سرد اختلاف معنی داری وجود دارد (p< 0/05). همچنین میانگین شاخصهای نسبی طول روده در این گونه 051/0 ± 885/0 بود که نشاندهنده گوشتخوار بودن این ماهی است. نتیجه گیری: بطور کلی در این مطالعه بر اساس میانگین طول نسبی روده، A.vladykovi بهعنوان یک ماهی گوشتخوار معرفی می شود. همچنین از نظر تغذیهای در حد متوسط قرار دارد. تغییر فصل بر روی سفره غذایی این گونه تاثیر داشت اما متغییرهای زیستی مطالعه شده مانند جنسیت و اندازه در تعیین انتخاب اقلام غذایی بی تاثیر بودند کلمات کلیدی: اکولوژی، رژیم غذایی، گوشتخوار، ماهی گورخری
مقدمه بررسی رژیم غذایی ماهیها به منظور بررسی نقش اکولوژیک و درک موقعیت آنها در زنجیرههای شبکه غذایی مهم است. ازآنجایی که ارتباطات مبتنی بر منابع تغذیهای و جریان غیرمستقیم انرژی جوامع را نشان میدهند، عادات غذایی و تحقیقات مرتبط با اکولوژی تغذیهای ابزارهای مناسبی برای درک نقش ماهیها در محدوده اکوسیستمشان هستند (1). همچنین ارزیابی رژیم غذایی ماهیها برای مدیریت آبزیپروری مهم است (2). بهطورکلی، ماهیهایی با ارزش اقتصادی کم، کمتر مورد مطالعه قرار گرفتهاند و لذا بررسی ویژگیهای بیولوژیک آنها مثل تغذیه و رشد میتواند در جهت حفظ ذخایر این گونهها مؤثر باشد (3). ماهیــان خــانوادة Cyprinodontidae آبهــای کمعمق، راکد، و نیمهراکد را ترجیح میدهند و تمایل به شناکردن در آبهای کمعمق دارنـد (4). Aphanius با 15 گونه تنها جنس بومی خانواده Aphanidae در ایران است (5). بیشتر گونههای توصیف شده از این جنس، منحصر به ایران هستند؛ جایی که آنها در آبهای داخلی ازجمله چشمهها، رودخانهها و تالابها توزیع گستردهای دارند و در بعضی مناطق محدوده بالایی از درجه حرارت و شوری را تحمل میکنند (6). در این بین گونه ماهی گورخری زاگرس یا کپور دنداندار زاگرس از اهمیت خاصی برخوردار است و بهعنوان یک گونه بومی در تالابهای چغاخور و گندمان و همچنین سر شاخههای بالایی رودخانه کارون از جمله رودخانه بهشتآباد گزارش شده است. ماهی گورخری زاگرس، Aphanius vladykovi، بهعنوان یکی از ماهیان بومی آفانیوس ایران، برای اولین بار در زیستگاه تالابی چغاخور شناسایی و نامگذاری شد (9، 8، 7). این گونه بومی در بخشهای محدودی از منطقه کوهستانی زاگرس مرکزی ایران یافت میشود و یک گونه جالب برای نگهداری در آکواریوم است (3). با اینحال، زیستشناسی آن ناشناخته است و به غیر از توصیف اصلی و برخی مشاهدات مختصر زیست شناختی (11 ،10)، اطلاعات کمی در مورد این گونه وجود دارد. مطالعاتی روی تغذیه گونههای دیگرAphanius ، مثل A. farsicus (12)، A. sophiae (13) ، A. isfahanensis (1) انجام شده است. همچنین تغذیه A.vladykovi در چشمه مادر-دختر در نزدیکی شهر گندمان، استان چهارمحالو بختیاری (3) نیز صورت گرفته است. A.vladykovi از لحاظ اکولوژیک اهمیت بسیار زیادی دارد و سیستماتیک، بیولوژی و اکولوژی آن بهطور خلاصه مطالعه شده است. تالاب چغاخور یکی از مهمترین زیستگاههای این ماهی بومی بهشمار میرود و با توجه به افزایش آلودگی و کمبود آب تالاب چغاخور، ذخایر آن در سالهای اخیر کاهش یافته است. بنابراین هدف از انجام این مطالعه بررسی اکولوژی تغذیه ای و فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد شاخصهای تغذیهای A.vladykovi در تالاب چغاخور و مقایسه آن با مطالعات پیشین صورت گرفته در این زمینه است. مواد و روشها مطالعه حاضر در تالاب چغاخور با محدوده جغرفیایی 31 ° 54 تا 31 ° 56 عرض ﺷﻤﺎﻟﯽ و 52 ° 50 تا50 ° 56 طول شرقی است، در فاصله 65 کیلومتری مرکز استان انجام شد. بر اساس موقعیت منطقه، جهت بررسی رژیم غذایی ماهی گورخری اندمیک این منطقه بهصورت فصلی از پاییز 1397 تا تابستان 1398 نمونه برداری صورت گرفت. تعداد 43 ماهی 20 نر- 23 ماده) با استفاده از تور دستی و پرتابی با اندازه چشمه 2 میلی متر نمونهبرداری شد. نمونهها با استفاده از عصاره گل میخک بیهوش شده و پس از فیکس شدن در بافر فرمالین 1%، به آزمایشگاه منتقل شدند. در آزمایشگاه، بعد از اندازهگیری طول کل (mm) با خطای 01/0 با استفاده از کولیس و وزن ماهی با دقت 01/0 گرم با استفاده از ترازوی دیجیتال، نمونهها تشریح شدند. سپس وزن (g) و طول روده (mm) اندازهگیری و ثبت شدند. غذاهای خورده شده در هر لوله گوارش جداسازی، شمارش تاحد امکان شناسایی شدند. فاکتور وضعیت از طریق فرمول زیر محاسبه گردید: فرمول 1: در این معادله CF: وزن بدن (g)، L طول بدن (mm) است. شاخص نسبت طول روده (RLG) Relative Length of Gut از طریق فرمول زیر محاسبه شد. فرمول 2: در این معادله Li: طول دستگاه گوارش (mm)، L: طول کل بدن ماهی (mm) است. طول نسبی روده با نوع غذای خورده شده در ارتباط است. بدین صورت که اگر شاخص RLG= 1؛ همه چیزخوار، اگر 1>RLG ؛ گوشتخوار، اگر 1<RLG؛ گیاهخوار. البته این یک شاخص کلی است و باید با بررسی محتویات دستگاه گوارش تأیید شود. شاخص خالی بودن معده VI) Vacuity index) با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد (14). در این معادله ES: تعداد معدههای خالی و TS: تعدا کل معدههای بررسی شده در نظر گرفته میشود. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی تغذیه ای و اقلام غذایی در ﻃﻮل فصل ها مختلف (فصل گرم و سرد)، جنسیت (جنس نر یا ماده) و اندازه ماهی ( ماهیان کوچکتر و یا بزرگتر از 40 میلی متر) از آزﻣﻮن تی تست ﺟﻔﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. آﻧﺎﻟﯿﺰﻫﺎی آﻣﺎری داده ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار SPSS18 انجام شد. نمودارها در نرمافزار Excel 2013 رسم شدند. نتایج بهطور کلی تعداد 20 ماهی نر و 23 ماهی ماده طی 4 فصل از تالاب چغاخور مورد مطالعه قرار گرفتند. میانگین آماری طول و وزن کلی ماهیان و تعداد آنها به تفکیک فصل و به صورت سالانه در جدول 1 نشان داده شده است. ترکیب کلی رژیم غذایی درصد اقلام غذایی مشاهده شده در لوله گوارش ماهیها به تفکیک فصل در شکل 1 قابل مشاهده است. به طورکلی 10 دسته غذایی، عمدتاً از بیمهرگان در محتویات لوله گوارش A.vladykovi یافت شد. رژیم غذایی عمدتاً برپایه سختپوستان (Ostracoda, Ampipoda)، نرمتنان (Gastropoda, Bivalvia)، لارو حشرات آبزی (Ephemeroptera, Diptera) و بقایای گیاهی و جانوری بودند. تنوع کلی طعمههای مصرفشده توسط A.vladykovi بهطور قابل توجهی به فصل وابسته بود. با توجه به جدول 2 برخی از اقلام غذایی موجود در لوله گوارش ماهی در فصل سرد با اقلام غذایی دیده شده در فصل گرم متفاوت بود. بر این اساس بیشترین ترکیب رژیم غذایی در فصل بهار و تابستان که در این تحقیق به عنوان فصل گرم از آنها یاد شده است، بهترتیب مربوط به Baetide از راسته Ephemeroptera، و Tipulidae از راسته Diptera بود. بخش اعظم غذای مصرف شده توسط A.vladykovi در فصول سرد (فصول پاییز و زمستان) شامل مواد دتریتوس بود. بهطوری که در فصل زمستان 75% ترکیبات غذایی را بهخود اختصاص داده است. Ostracoda و Caenidae اگرچه درصد کمی از ترکیبات را شامل شدهاند، اما تنها در فصول سرد در ترکیبات غذایی وجود داشتند. بر اساس نتایج این تحقیق (داده ها نشان داده نشده اند) درصد و نوع اقلام غذایی در بین جنس نر و ماده همچنین بین ماهیان کوچکتر یا بزرگتر از 40 میلی تفاوت معنی داری وجود نداشت (05/0 P> ).
جدول 1 – آماره توصیفی طول و وزن کل ماهی گورخری در تالاب چغاخور استان چهارمحال و بختیاری در بازه زمانی پاییز 1397 تا تابستان 1398
شکل 1- درصد ترکیب اقلام غذایی یافت شده در لوله گوارش ماهی A.vladykovi در فصول مختلف جدول 2- مقایسه میانگین اقلام غذایی مشاهده شده در لوله گوارش A.vladykovi در فصول سرد و گرم
شاخصهای تغذیهای دادههای مربوط به شاخصهای تغذیهای اندازهگیری شده در جدول 3 ارائه شده است. متوسط فاکتور وضعیت بین ماهیهای نر و ماده، در اندازههای طولی مختلف و همچنین در بین فصول مختلف تفاوت معنیدار نشان داد (05/0 >P). میانگین فاکتور وضعیت در ماهیهای نر و ماده به ترتیب 041/0± 451/0 و 053/0 ± 597/0 بود. میانگین فاکتور وضعیت برای همه ماهیها در فصول سرد 046/0 ± 623/0، و در فصول گرم 042/0 ± 412/0 بدست آمد.میانگین شاخصهای RLG برای ماهیان مطالعه شده 051/0 ± 885/0 بهدست آمد که نشاندهنده گوشتخوار بودن این ماهی است (تغذیه روی لارو حشرات آبزی). میانگین این شاخص بین جنسهای نر و ماده و در بین فصول مختلف تفاوت معنادار نشان نداد (05/0 <P) (جدول 3). میانگین شاخص تهی بودن معده (VI) 04/46 محاسبه شد که نشان میدهد ماهی از نظر تغذیهای در حد متوسط قرار دارد. شاخص VI محاسبه شده برای ماهی A.vladykovi در فصول سرد و گرم، بین ماهیان نر و ماده و همچنین بین گروههای طولی تفاوتی نداشت (05/0 <P) (جدول 4). بالاترین مقدار این شاخص برای همه ماهیها مربوط به فصل پاییز (067/0) و کمترین مقدار مربوط به فصل تابستان (040/0) بود.
جدول 3- میانگین شاخصهای محاسبه شده ± خطای استاندارد برای A.vladykovi
بحث ماهیان جز جدایی ناپذیری از شبکه غذایی در اکوسیستم های آبی هستند. مطالعات و شناخت ﺷﺒﮑﻪ های غذایی و پویایی تغذیه همچنین روابط بیولوژیک بین موجودات با سفره غذایی برای فهم برهم کنش های بین گونه ای و درون گونه ای مهم است (15). بر اساس نتایج این مطالعه رژیم غذایی A.vladykovi شامل رژیمی برپایه گوشتخواری است. الگوی تغذیهای آن روی طعمههای جانوری با مصرف بیمهرگان آبزی، بهویژه لارو Ephemeroptera در فصول گرم، دتریتوسها و Osteracoda در فصول سرد سال است. البته اقلام دیگر مثل Gammarid، Bivalvia و Gastropoda به صورت معمول در همه فصول در لوله گوارش A.vladykovi دیده شد. چنانچه در مطالعات گذشته نیز اصلیترین ماده غذایی قابل تشخیص در دستگاه گوارش نمونههای صید شده از این گونه در چشمه مادر- دختر را سختپوستان آب شیرین و Gammarus sp. عنوان کردهاند. اما گزارش شده است که در لوله گوارش نمونههایی که از رودخانه صید شدهاند، برخی گونههای جلبکی، Cyclops sp.، تخم حلوزون و حتی لارو ماهی قابل مشاهده بوده است (3). الگوی تغذیهای مشابه بین دیگر گونههای Aphanius مشاهده شد (18، 17، 16). در طی یک مطالعه با بررسی کیفی محتوای لوله گوارش دو گونه گورخری و گونه ماهیان آمورنمای همزمان تخمریز با آنها نشان داده شد که تخمها و لاروهای یکدیگر و سایر ماهیان، در فصل زادآوری مورد تغذیه آنها قرار ندارد و بیمهرگان ریز از گروههای روتیفرا و روتاتوریا، کرمها، کلادوسرا، آمفیپودا، لاروهای اودوناتا و بند پایان کوچک در لوله گوارش آنها قابل مشاهده است (10). مطابق با مطالعه حاضر، بخشی از رژیم غذایی A.vladykovi را مواد دتریتوس تشکیل میدهند (شکل 1)، بهطوری که در فصول سرد درصد زیادی از حجم محتویات لوله گوارش را مواد دتریتوس به خود اختصاص دادهاند. این مورد با مطالعات صورت گرفته در مورد رژیم غذایی کپور دندان فارس (Aphanius farsicus) همخوانی دارد. رژیم غذایی کپوردندان فارسی بر پایه دتریتوسها، جلبکها (بهویژه دیاتومهها، جلبکهای سبز و سیانوباکترها) و بیمهرگان کوچک گزارش شده است (5). همچنین تغییرات فصلی در رژیم غذایی به دلیل اندازه ماهی از اهمیت بیشتری برخوردار است و ماهی گورخری زاگرس بیمهرگان ریز مثل دیپترا و افمروپترا را در فصول گرم بیشتر مصرف میکند. کپور دندان فارس بیشتر جلبکهای سبز را در بهار و اوایل تابستان و بیشتر دیاتومها و حشرات در بقیه سال مصرف می کند (19). بر اساس مشاهدات صورت گرفته و شاخصهای مورد محاسبه در این مطالعه، ماهی گورخری زاگرس یک گونه گوشتخوار معرفی میشود، اما مطالعات صورت گرفته در مورد برخی از گونههای دیگر حاکی از گیاهخوار بودن آنها دارد؛ همچون کپوردندان فارس که رژیم گیاهخواری قابل توجه دارند و با اندازه ماهی افزایش یافته است (5). رژیم غذایی با ترکیب طعمههای جانوری (عمدتا حشرات و سختپوستان) به همراه جلبکها و دتریتوسها در گونههای A. dispar، A.mento و A. sophiae نیز دیده شده است. هر سه این گونهها عمدتاً گیاهخوار بوده و بهطور عمده از دو نوع تک سلولی (دیاتومها و دسمیدها) و جلبکهای رشتهای میکروسکوپی تغذیه میکنند، اما در برخی طعمههای جانوری مثل روتیفرها، کپهپودها و حشرات نیز مصرف شده است (18، 17). با این وجود، هنگامی که ماهیها به شرایط آزمایشی آکواریوم سازگار شدند، تنها A. mento غذای گیاهی را مصرف کرده، و A. dispar و A. sophiae لارو پشهها را به مواد گیاهی ترجیح میدهند (19). در مقابل، رژیم غذایی ماهی گورخری زاگرس با رژیم غذایی مبتنی بر بیمهرگان که قبلاً برای سایر گونهها گزارش شده است، مانند A. fasciatus و A. iberus (20، 16، 3) و همچنین برای سایر کپوردندانماهیان مطابقت دارد (23، 22، 21). بنابراین، تفاوتهای رژیم با گونههای دیگر نه تنها با تغییر در انتخاب، بلکه در دسترس بودن منبع نیز قابل توضیح است (4). با این حال برخی از مطالعات نشان دادهاند که رژیم غذایی برخی از ماهیانی که قبلا گیاهخوار در نظر گرفته میشدند، واقعاً دچار تغییر میشود و حتی در رژیم غذایی گوشتخواران نیز اغلب مواد گیاهی مشاهده می شود (24). تغییر در شدت اهمیت مواد گیاهی در رژیم غذایی ممکن است نهتنها با تغییر در دسترس بودن طعمه، بلکه با نیازهای مختلف انرژیتیک مرتبط با اندازه بدن، محدودیتهای مورفولوژیکی و تغییر در استفاده از زیستگاه در طول دوره زندگی ماهی مرتبط باشد (25، 24). مشاهدات آزمایشگاهی نشان دادهاند که برخی از گونههای Aphanius ترجیحا روی طعمههای زنده متحرک تغذیه میکنند که آنها را با دندانهایشان میگیرند و سپس میبلعند (20). شکل فک پایین که از فک بالا جلوتر است، ماهی را قادر میسازد که از طعمههایی که روی سطح آب هستند، تغذیه کند (مثل شیرونومیدهها و پشهها)، این درحالی است که زمانی که فک بالا بلندتر از فک پایین باشد، ماهی میتواند از موجودات بنتیک تغذیه کند. چنانچه مشاهده میشود با توجه به ترکیب اقلام غذایی، فصل اهمیت بیشتری نسبت به اندازه ماهی دارد؛ از لحاظ اختلاف در تعداد، حجم زیستی، میانگین اندازه و طعمههای صید شده، در فصول گرم با تعداد، اندازه و غنای بالاتری از طعمههای صید شده روبرو هستیم که با مطالعات صورت گرفته در مورد سایر جنسهای افانیوس مطابقت دارد (19، 5). لذا میتوان این گونه بیان داشت که درجه حرارت بهعنوان یکی از مهمترین عوامل در زیستشناسی کپوردندان ماهیان شناخته میشود، بهعنوان مثال بر متابولیسم (رفتار و فعالیت تغذیهای)، تولید مثل و فعل و انفعالات زیستی تأثیر میگذارد (26، 20). بنابراین، مشابه با سایر گونههای Aphanius، این افزایش در فعالیتهای تغذیهای در ماههای گرم احتمالاً نه تنها به دلیل در دسترس بودن بیشتر مواد غذایی و طعمه، بلکه به دلیل افزایش انرژی مورد نیاز برای نگهداری متابولیسم، تولید مثل و رشد بهواسطه درجهحرارت آب است (12). در پاییز کاهش تدریجی فعالیت تغذیهای به دنبال کاهش دما وجود دارد، بهطوریکه در مطالعه حاضر، بیشترین درصد معدههای خالی در فصل سرد (پاییز: 66/66 %؛ زمستان: 50%) مشاهده شد. این کاهش شدت تغذیه در فصل سرد را میتوان به علت تأثیر دمای پایین آب نسبت داد که با مطالعات گذشته تطابق دارد (20). تأثیر منفی پارامترهای محیطی مثل شوری و دما بر شدت تغذیه در ماهیها به خوبی ثابت شده است، زیرا باعث ایجاد اختلال یا توقف تغذیه میشوند (28، 27). مصرف بیشتر طعمه در تابستان همانطور که از بررسی حجم و تعداد گروههای غذایی در محتویات معده بدست آمده، ممکن است در نتیجه دسترسی بیشتر به غذا و نیاز انرژیتیک بیشتر برای رشد و تولیدمثل باشد. ماهیهای بررسی شده در طول تابستان و بهار غذای بیشتری در معدهشان داشتند که میتواند با افزایش رشد این گونه همزمان و مرتبط باشد (29). بیشترین تنوع رژیم غذایی در بهار و پاییز دیده شد که احتمالاً میتواند با در دسترس بودن طعمههای خاص در این فصلها مرتبط باشد، لذا باعث میشود که A.vladykovi به سمت طعمههایی متمایل شود که دسترسی آسانتری داشته باشند. جالب است که الگوهای تغذیهای مشابه از نظر ترکیب و تغییر فصلی در گونههای مختلف کپوردندان ماهیان جنس Cyprinodon، مانندCyprinodon diabolis ، C. nevadensis، C. maya، C. labiosus و C. simus توصیف شده است (32، 31، 30). هر دو جنس نر و ماده عادت تغذیهای مشابهی نشان دادند، به دلیل اینکه تفاوت معنیداری بین دو جنس نر و ماده از نظر شاخصهای تغذیهای مثل غنای اقلام غذایی و حجم طعمه دیده نشد. با این وجود، اهمیت نسبی طعمه مصرفی به اندازه و زمان نمونهبرداری از کپوردندان بسیار وابسته است، بهطوری که زمان نمونهبرداری مهمترین منبع تغییر برای شاخصهای تغذیهای و ترکیب محتوای روده است (19). میانگین تغییرات فاکتور وضعیت درماهیهای نر و ماده، در فصول سرد و گرم و در گروههای طولی تفاوت معنیدار نشان داد. که نتایج حاصل با مطالعات گذشته مطابقت دارد (1). فاکتور وضعیت بهعنوان شاخص رشد و شدت تغذیه به منظور مقایسه سازگاری و سلامت ماهی مورد استفاده قرار میگیرد (33). برخی از محققین (12) بین جنسهای نر و ماده A.farsicus، و همچنین بین جنسهای نر و ماده A.isfahanensis مشاهده نکردند (1)، اما تفاوت معنیدار بین ماهها گزارش کردند. فاکتور وضعیت میتواند توسط فاکتورهایی مثل استرس، فصل، دسترسی به غذا و کیفیت آب تحت تأثیر قرار بگیرد. میانگین شاخص تهی بودن معده بیان میکند که کپور دندان ماهی تالاب چغاخور از نظر تغذیهای در سطح متوسط قرار دارد. در اکثر موارد محتویات دستگاه گوارش نیمههضم شده و غیر قابل تشخیص بودند و در همه فصول بخشی از محتویات دستگاه گوارش را مواد دتریتوس تشکیل میدادند. محققان دیگر وجود مقادیر زیاد مواد نیمههضم شده را به علت هضم سریعتر با میزان متابولیسم بالای ماهی گزارش دادند (34). نتیجه گیری بطور کلی در این مطالعه بر اساس میانگین طول نسبی روده، A.vladykovi بهعنوان یک ماهی گوشتخوار معرفی می شود. همچنین از نظر تغذیهای در حد متوسط قرار دارد. تغییر فصل بر روی سفره غذایی این گونه تاثیر داشت اما متغییرهای زیستی مطالعه شده مانند جنسیت و اندازه در تعیین انتخاب اقلام غذایی بی تاثیر بودند. تعارض منافع نویسندگان مقاله تعارض در منافع ندارند.
فهرست منابع
Feeding ecology and diet of Zagros tooth-carp, Aphhanius vladykovi Coad, 1988 in Choghakhor wetland of Chaharmahal-O-Bakhtiary Province Fardin Shalui 1, Mahin Dokht Jafarei2, Farzaneh Nikookhah1, Rasool Zamani A.M3, Hossein Rahimi4
1-Assistant Professor, Department of Fisheries and Environment, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Shahrekord University, Shahrekord, Iran 2- Master's degree in Aquaculture, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Shahrekord University 3-Associate Professor, Department of Fisheries and Environment, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Shahrekord University, Shahrekord, Iran 4- Expert of Fisheries Laboratory, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Shahrekord University, Shahrekord, Iran. Corresponding Author: Hossein.63.rahimi@gmail.com
Received:2023.02. 05 Accepted: 2023.05.12 Abstract Background & Aim: Investigating the diet of fishes is important in order to investigate the ecological role and understand their position in the food web chains. Materials & Methods: In this study, Feeding ecology of Aphanius vladykovi in Choghakhor wetland of Chaharmahal-O-Bakhtiary Province was evaluated seasonally. In this reason, the relative index of gastrointestinal (RLG), condition factor (CF) vacuity index (VI) and food items between male and female, two size classes in the hot and cold seasons were investigated. Results: Fish diet was primarily composed of crustaceans (Ostracoda, Ampipoda), mollusks (Gastropoda, Bivalvia), aquatic insect larvae (Ephemeroptera, Diptera) and detritus. There was no significant sex and size-related variation in food items. Diet composition was significantly different between hot and cold seasons (p < 0/05). Furthermore, the average of RLG index was 0.885±0.51that indicated the fish was carnivorous. Conclusion: In general, in this study, based on the average relative length of the intestine, A. vladykovi is introduced as a carnivorous fish. It is also at an average level in terms of nutrition. The change of season had an effect on the diet of this species, but the studied biological variables such as gender and size were not effective in determining the choice of food items.
Key words: Ecology, Feeding, carnivorous, Aphhanius vladykovi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 138 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 64 |