اگزیستانسیالیسم در اشعار سیمین بهبهانی بر پایۀ نظریّات اومانیستی اریک فروم

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 20، شماره 60، شهریور 1402، صفحه 1-24   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.706121

نویسندگان

زهرا قنبرعلی باغنی^{* 1}؛ شهین اوجاق علیزاده²؛ معصومه صادقی³

¹عضو هیات علمی مرکز تحقیقات زبان شناسی کاربردی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

²استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی، مرکز تحقیقات زبان‌شناسی کاربردی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

³استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، گرمسار، ایران.

چکیده

شناخت سرشت واقعی انسان و جایگاه او در نظام هستی از محوری‌­ترین و پیچیده‌­ترین مسائل اندیشۀ بشر است. فروم یک اومانیست که دارای اندیشه­‌های اگزیستانسیالیستی است. وی با بررسی منش و طبع انسان هنجارهای اخلاقی را که بر کیفیّت ذاتی انسان استوار بوده شرح می­‌دهد و تخلّف از این هنجارها را سبب ناباروری و پریشانی می­داند، امّا معتقد است اگر انسان با محوریّت خردِ خود، آزادی، تجربه و اعتماد به خود و به دور از تأیید و ایمان به منبعی غیر از خود در راستای اهداف خود حرکت کند به باروری، شادکامی و سعادت دست می‌­یابد. این پژوهش بر پایۀ روش تحلیلی- توصیفی درصدد یافتن پاسخ به این سوال است که آیا اندیشۀ اومانیسمی- اگزیستانسیالیستی در رویکرد روان­شناختی اریک فروم در اشعار بهبهانی وجود دارد؟ یافته­‌های پژوهش نشان می­‌دهد اگر چه بهبهانی به اندیشه­‌های فلسفی در دیوانش نپرداخته است، امّا با توجّه به علاقۀ وی به مضامین اجتماعی، سیاسی، انسانی و احساسی در اشعارش نشانه‌­هایی از مؤلّفه‌های رویکرد اگزیستانسالیستی (خداباورانه) وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

سیمین بهبهانی؛ اریک فروم؛ اگزیستانسیالیسم؛ اومانیسم

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

مراجع

الف: کتاب­نامه

1. قرآن کریم.
2. بهبهانی، سیمین، (1352)، رستاخیز، چاپ اوّل. تهران: زوّار.
3. _________، (1394)، مجموعه اشعار، تهران: نگاه.
4. _________، (1387)، یاد بعضی نفرات، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
5. تایچمن، جنی، (1390)، درآمدی بر فلسفه مدرن اروپایی، ترجمه ناهید احمدیان، چاپ دوم، آبادان: پرسش.
6. جعفری جزی، مسعود، (1378)، سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: نشر مرکز.
7. حافظ، شمس‌الدّین محمّد، (1383)، دیوان، مصحح علاّمه محمّد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوّار.
8. سارتر، ژان پل، (1384)، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، چاپ یازدهم، تهران: نیلوفر.
9. ستوده، هدایت‌الله، (1382)، روان شناسی اجتماعی، چاپ هفتم، تهران: آوای نور.
10. شمیسا، سیروس، (1396)، مکتب‌های ادبی، چاپ دهم، تهران: قطره.
11. فارابی، ابونصر، (1403)، تحصیل السّعادة، تحقیق جعفر آل یاسین، بیروت: دارالاندلس.
12. فروم، اریک، (1366)، گریز از آزادی، ترجمه عزت الله فولادوند، چاپ چهارم، تهران: مروارید.
13. ________، (1370)، انسان برای خویشتن، ترجمة اکبر تبریزی، چاپ سوم، تهران: کتابخانۀ بهجت.
14. ________، (1380)، انقلاب امید در ریشه­های عوامل غیراومانیستی جامعه صنعتی، ترجمةحمید روشنگر، تهران: مروارید.
15. ________، (1393)، هنر بودن، ترجمة پروین قائمی، چاپ چهارم، تهران: آشیان.
16. ________، (1388)، داشتن یا بودن، ترجمه اکبر تبریزی، چاپ دهم، تهران: فیروزه.
17. فیلن، توماس، (1390)، اگزیستانسیالیسم، ترجمة حسین کیانی، تهران: بصیرت.
18. مطهری، مرتضی، (1389الف)، معاد، چاپ بیست و یکم، قم: صدرا.
19. _________ ، (1389ب)، فطرت، چاپ بیست و دوم، تهران: صدرا.
20. _________ ، (1370)، عدل الهی، قم: صدرا.
21. نوالی، محمود، (1386)، فلسفه‌های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی، چاپ سوم، تبریز: دانشگاه تبریز.

 

ب - مقالات

1. دهقان سیمکانی، رحیم، (1391)، «نگاهی انتقادی به مبانی تفکّر اخلاقی سارتر»، معرفت اخلاقی، سال سوم، شمارة دوم، صص: 77-51.
2. قنبرعلی باغنی، زهرا؛ اوجاق علیزاده، شهین، (1400). «بررسی ابعاد هویّت زنان ایرانی در آثار ادبی زنان معاصر برمبنای نظریّة اریک فروم»، مجلّة زن و جامعه، دورة12، شمارة 1(پیاپی45)، صص:210- 226.
3. _________________، (1401)، «تعالی شخصیّت انسان در شعر سیمین بهبهانی بر پایۀ نظریّة اریک فروم»، متن پژوهی ادبی، دورة 26، شمارة 91، صص: 235-261.
4. مصباح، علی؛ محیطی اردکان محمّدعلی، (1390)، «بررسی مبانی انسان شناختی دیدگاه­های اریک فروم». معرفت فلسفی، سال هشتم، شمارة سوم، صص: 226-195.
5. Dykstra, Pearl A, Van Tilburg, Theo G, & de Jong Gierveld, Jenny (2005); "Changes in Older Adult Loneliness Results From a Seven-Year Longitudinal Study", Research on aging, 27(6), 725-747.
6. Heinrich, Liesl M, & Gullone,  Eleonora (2006); "The clinical significance of loneliness: A literature review", Clinical psychology review, 26(6), 695-718.