ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی در ساختگاه سد شهید با استفاده از روش‌های ‏هیدروژئوشیمیایی

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

دوره 16، شماره 58، اردیبهشت 1401، صفحه 11-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجتبی رحیمی شهید^{* 1}؛ غلامرضا لشکری‌پور^{* 1}؛ نسترن السادات هاشمیان^{* 1}؛ ناصر عبادتی^{* 2}

¹گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.‏

²گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، ایران.‏

چکیده

وقوع خشک­سالی­های چند دهه­ی گذشته، افزایش دمای زمین و رشد تصاعدی جمعیت در سرتاسر جهان، لزوم بررسی و مطالعه­ی کمی و کیفی منابع آب را بیش‌ازپیش نمایان می­سازد. از طرفی ساخت برخی سازه­ها نظیر سدها، اهمیت مطالعه­ی کیفیت آب در محل ساخت چنین سازه­هایی را افزایش می­دهد. در این مطالعه با استفاده از روش­های هیدروژئوشیمیایی به ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی در ساختگاه سد شهید (واقع در جنوب شهرستان سمیرم) پرداخته شد. به همین منظور از تعیین همبستگی بین پارامترها، بررسی تیپ آب زیرزمینی با استفاده از نمودارهای پایپر (Piper)، درو (Durov)، استیف (Stiff)، نسبت­های یونی ژئوشیمیایی، فرآیندهای یونی و عکس تبادل یونی استفاده شد. فراوانی عناصر اصلی موجود در آب­های زیرزمینی منطقه شامل (TDS > HCo₃ > Ca > So₄ > Cl > Mg > Na > K) است. پارامترهای شیمیایی آب در تمامی موارد از لحاظ شرب شرایط مطلوبی دارد. نتایج نشان می­دهد که رابطه­ی مستقیم و با همبستگی بالایی (97/0) بین EC و TDS وجود دارد در حالی که بین سایر پارامترها، همبستگی ضعیفی مشاهده شد. به­طور کلی می­توان عنوان کرد که رابطه­ی HCo₃ با EC، TDS و سایر پارامترها، همبستگی بالاتری دارد. تیپ غالب آب زیرزمینی منطقه مورد بررسی بی­کربنات کلسیک است و اکثر نمونه­ها رخساره­های آب­های شیرین را دارند. بر اساس نمودار (Na / Cl) در مقابل (EC) در 11 نمونه تبادل یونی معکوس رخ داده است و تنها یک نمونه منشأ دوگانه از رسوبات رسی و نفوذ آب شور دارد. بر اساس نمودار Ca+Mg در مقابل HCo₃+So₄، تمامی نمونه­ها تبادل یونی طبیعی را نشان می­دهند.

کلیدواژه‌ها

جنوب شهرستان سمیرم؛ ضریب همبستگی؛ فرآیندهای یونی؛ کیفیت آب؛ نسبت‌های یونی.‏

مراجع