شناسایی حدود تبرستان قدیم براساس جغرافیای سیاسی و تاریخی آن

پژوهش نامه تاریخ

دوره 18، شماره 72، آذر 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/hstr.2023.1988469.1860

نویسندگان

ناهید پاکزاد¹؛ محمدرضا شریف زاده^{* 2}؛ ابوالفضل داوودی رکن آبادی³؛ مهسا خویی⁴

¹دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

²استاد گروه فلسفه هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

³استاد گروه پژوهش هنر، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی. یزد، ایران

⁴استادیار گروه موسیقی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

تبرستان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و پیشینه فرهنگی خود، از مناطق پراهمیت تاریخی بوده و شناسایی حدود جغرافیایی آن، به عنوان بستر رویدادها و منشا عناصر هنری و فرهنگی خاص منطقه، در جهت مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ضروری به نظر می رسد. اگر جغرافیای تاریخی را مجموعه ای از جغرافیای سیاسی، قومیتی و فرهنگی یک منطقه تاریخی در نظر بگیریم، هدف از این پژوهش این است که جغرافیای تاریخی تبرستان را برای شناسایی محدوده آن بررسی نماید. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی در چارچوب جغرافیای تاریخی و جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای بوده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که تبرستان به عنوان مسکن طوایف تپوری شامل نواحی زیادی از شرق تا غرب دشت و دامنه البرزشمالی و جنوبی بود که به جهت موقعیت خاص جغرافیایی خود توانست درمقابل مهاجران آریایی و تا مدت ها درمقابل اعراب ایستادگی نماید. با گسترش درگیری ها با فرستادگان خلفای عرب و حکومت های مرکزی ایران، رویارویی خاندان های محلی، کاهش اقتدار حاکمیت آن ها و موقعیت های سیاسی جدید از یکپارچگی خارج و تعییراتی در حدود خود داشته و دامنه این تغییرات دیلمان در غرب، مناطق گرگان در شرق و قومس و ری در جنوب را در بر می گرفته است. گویش تبری، همراه با آداب و رسوم و سنت های تبری، فراتر از مرزهای مازندران رایج است و محدوده تبرستان قدیم را به کوهپایه های جنوبی البرز گسترش می دهد.

کلیدواژه‌ها

تبرستان؛ جغرافیای تاریخی؛ اقوام تپوری؛ تبری؛ منطقه کوهستانی البرز

مراجع