تبیین و بررسی زنانه نویسی در رمان سووشون سیمین دانشور براساس سبک‌شناسی فمینیستی سارا میلز

مطالعات نقد ادبی

دوره 18، شماره 54، شهریور 1402، صفحه 35-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعیده خجسته پور¹؛ محمدعلی گذشتی^{* 2}؛ عبدالحسین فرزاد³

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، واحد تهران مرکزی

²زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

³گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران

چکیده

«سبک‌شناسی فمینیستی» از جمله رویکردهای فرهنگی- اجتماعی دانش سبک‌شناسی است که «سارا میلز» در این زمینه الگویی مطرح می‌کند و این شیوه را بهترین روش برای بررسی و تحلیل موضوع فمینیسم و اثربخشی آن در متون ادبی با استفاده از ابعاد و جنبه‌های زبان‌شناختی آنها می‌داند. در نوشتار حاضر با بهره‌گیری از این الگو، به این پرسش پاسخ می‌دهیم که مشخصه‌های زنانه‌نویسی چیست و در رمان‌‌ مورد بحث چگونه نمود پیدا می‌کند. میلز معتقد است نویسندگان زن، مولفه‌های گوناگون زبانی را در ساختار و محتوای آثارشان با تاثیرپذیری از ویژگی‌های زنانه، عواطف و دیدگاه‌های جنسیتی خود استفاده می‌کنند و از این‌رو در تحلیل آثارشان باید به سه سطح تحلیل بر پایه واژگان، جمله‌ها و گفتمان توجه داشت. بنابراین با این نگاه و با بهره‌گیری از الگوی پیشنهادی سارا میلز و نظرهای صاحب‌نظران این حوزه، رمان «سووشون» سیمین دانشور انتخاب و بررسی شد. این پژوهش در حوزه سبک‌شناسی عملی و با روش توصیفی-کتابخانه‌ای و تحلیل‌های مبتنی بر آن بر پایه مولفه‌های الگوی سارا میلز و با هدف یافتن مشخصه‌های زنانه‌نویسی در اثر منتخب انجام گرفت. یافته‌های پژوهش با نمود ویژگی‌های زنانه‌نویسی در رمان مذکور عبارتند از:.در سطح واژگان: کاربرد متعدد تعابیر زنانه در فارسی، واژه‌های متعلق به حوزه زنان، کاربرد رنگ واژه‌ها، تعدد شخصیت‌های زن؛ در سطح جملات: کاربرد فراوان جملات ساده خبری، توصیفی، کوتاه، احساسی، جزئی‌نگری. کاربرد نشانه‌های فرازبانی سه نقطه و خط تیره، وجه عاطفی کم بسامد، جملات پرسشی به شکل حدیث نفس. در سطح گفتمانی: زاویه‌ی دید سوم شخص (دانای کل) بیرونی، شخصیت اصلی: یوسف و زری، متن روایی، راوی  نویسنده،  لحن مودبانه و صمیمی، درون‌مایه‌ای با اندیشه‌های فمینیستی. زمان و مکان وقوع داستان دوره‌ی پهلوی اول، شیراز و روستاهایش. 

کلیدواژه‌ها

زنانه‌نویسی؛ سبک‌شناسی فمینیستی؛ سارا میلز؛ رمان؛ سووشون؛ سیمین دانشور

مراجع

بهار. محمدتقی، 1349، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج اول، چ سوم، امیرکبیر، تهران.

داد، سیما، 1378، فرهنگ اصطلاحات ادبی، واژه­نامه­ی مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی به شیوه­ی تطبیقی، مروارید، تهران.

دانشور. سیمین، 1349، سووشون، چاپ دوم، خوارزمی، تهران.

دهخدا. علی‌اکبر، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی 1373، لغت‌نامه، ج8،  دانشگاه تهران، تهران.

زرین‌کوب. عبدالحسین، 1371، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، علمی، تهران.

شمیسا. سیروس، 1373، کلیات سبک‌شناسی، چ دوم، فردوس، تهران.

ــــــــــــــــــــ ، 1380، انواع ادبی، چاپ هشتم، فردوس، تهران.

فتوحی رود معجنی. محمود، 1390، سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، سخن، تهران.

عبادیان. محمود، 1368، سبک‌شناسی در ادبیات، جهاد دانشگاهی، تهران.

عبداللهیان، حمید، شخصیت­پردازی در داستان، کیهان فرهنگی، شماره 149، 1377.

غلامرضایی. محمد، 1387، سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو،  چ سوم، جامی، تهران.

کوندرا. میلان، 1368، هُنر رُمان، ترجمۀ پرویز همایون پور، چ دوم، گفتار، تهران.

میرصادقی. جمال، 1376، ادبیات داستانی، چ سوم، سخن، تهران.

ــــــــــــــــــــــ ، 1382، داستان­نویس­های نام­آور معاصر ایران، اشاره، تهران.

میرعابدینی. حسن، 1392، تاریخ ادبیّات داستانیِ ایران، سخن، تهران.

یونسی، ابراهیم، هنر داستان‌نویسی، 1351، تهران، امیرکبیر

یاحقی‌، محمدجعفر، 1378، جویبار لحظه‌ها: جریانهای ادبیات معاصر فارسی‌، نظم و نثر، جامی‌، تهران.

Mills. Sara (2005), Feminist Stylistics, second edition published in the Taylor& Francis e-library.