شناسایی، اعتباریابی و رتبه‌بندی پیشران‌های آموزش کسب مزیت رقابتی مراکز آموزش عالی

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 64، شهریور 1402، صفحه 122-163   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیرا پایخوان¹؛ افسانه زمانی مقدم^{* 2}؛ رضا شعبان نژاد³

¹دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران.

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر، شناسایی، اعتباریابی و رتبه­ بندی پیشران­های آموزش کسب مزیت رقابتی مراکز آموزش عالی می­باشد. روش: روش تحقیق ترکیبی مبتنی بر تحقیق آمیخته اکتشافی (بررسی متون - کیفی – اعتباریابی - الویت­ بندی) است. جامعه آماری در بخش کیفی اعضاء هیئت علمی و رؤسای مراکز آموزش عالی و متخصصان حوزه مدیریت آموزشی، در بخش اعتباریابی، اعضاء هیئت علمی و رؤسای مراکز آموزش عالی شهر تهران و در بخش اولویت­ بندی مدیران عالی و میانی مراکز آموزش عالی شهر تهران بود. در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه­ گیری گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری با 12 خبره، مصاحبه عمیق انجام گرفته، در بخش اعتباریابی با روش غیراحتمالی هدفمند، از 20 خبره بوسیله چک لیست نیمه ساختاریافته و ساختاریافته طی سه راند، نظرسنجی صورت گرفته و در بخش اولویت ­بندی، 35 نفر با روش نمونه­ گیری هدفمند، انتخاب و به پرسشنامه ماتریسی پاسخ دادند. برای تعیین روایی و پایایی در مرحله کیفی از بررسی­ های لازم شامل مقبولیت (بازنگری خبرگان) و قابلیت تأیید(بازبینی مجدد خبرگان)، در مرحله اعتباریابی از بازنگری و بازبینی نظرسنجی، استفاده شده و در بخش اولویت­ بندی، محتوای پرسشنامه ماتریسی از نظر قابل فهم بودن و گویا بودن مورد تأیید پنج تن از خبرگان دانشگاهی و سازمانی قرار گرفته و نرخ ناسازگاری معیارها بین 03/0 تا 07/0 محاسبه گردید. داده­ های کیفی با تکنیک گرندد تئوری در نرم افزار Atlas، داده­های اعتباریابی با تکنیک دلفی در نرم افزار SPSS و داده­ های اولویت­ بندی با تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در نرم افزار Expert Choice تحلیل گردید.
یافته­ ها: نتایج بخش کیفی و اعتباریابی حاکی از آن بوده که مدل پارادایمی دارای 26 پیشران بوده و نتایج بخش کمی نشان داد که تمامی مؤلفه ­های مدل پژوهش، مورد تائید واقع شدند. و نتایج بخش اولویت­ بندی هم، حاکی از اهمیت بیشتر «پیامد» و مؤلفه «مدیریت و رهبری هوشمند» داشته است.
نتیجه­ گیری: با توجه به نقش مهمی که مراکز آموزش عالی در جامعه ایفا می ­نمایند و درصدد رفع بخشی از مشکلات کشور هستند، توجه به فاکتورهای مؤثر بر کسب مزیت رقابتی و رقابت­ پذیری از اهمیت بالایی برخوردار است. نتایج نشان داد فاکتورهای تبیین­ کننده رقابت­پذیری از جمله ضروریات حال حاضر مراکز آموزش عالی در جهت کسب مزیت رقابتی و عملکرد موفق در عرصه­ های علمی بوده است.

کلیدواژه‌ها

آموزش؛ کسب مزیت رقابتی؛ مراکز آموزش عالی

مراجع

آل طه، سید رضا. جباری، نگین. نیاز آذری، کیومرث. (1397). شناسایی شاخص­های رتبه بندی دانشگاه­های علوم پزشکی شمال شرق کشور، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 10(1): 64-59.

 امینی خیابانی، غلامرضا. فیض، داود. (1399). طراحی مدل رقابت پذیری با استفاده از پیچیدگی شناختی راهبردی؛ بررسی نقش میانجی هوش بازاریابی، نوآوری و ارزش آفرینی، 9(17): 44-29.

 بساق‌زاده، نرجس. مرادی، محمود. تمیمی، محمد. (1399). تبیین مزیت رقابتی شرکت‌های صادراتی ایران با رویکرد نظریه قابلیت پویا و دوسوتوانی سازمانی،  مدیریت کسب و کارهای بین المللی، 3(1): 44-21.

بندریان، رضا. جزایری موسوی، سید محمدحسین. (1399). تبیین رقابتپذیری در شرکتهای مهندسی و مهندسین مشاور ایران د ر حوزه نفت، گاز و پتروشیمی، کاوش­های مدیریت بازرگانی، 12(24): 213-185.

خان‌زاده، حامد. رهنورد، فرج‌اله. بامداد، ناصر. محموددزاده، سید مجتبی. (1400). مدل تبیین رقابت‌پذیری گردشگری شهرهای توریستی در ایران، تحقیقات بازاریابی نوین، 11(2): 68-45.

دلشاد، علی. (1400). تحلیل رقابت‌پذیری مقصدهای گردشگری شهری در ایران، نشریه گردشگری شهری، 8(1): 161-143.

دهنوی، زهرا. آراسته، حمیدرضا. جعفری، پریوش. (1399). ارتقاء رقابت­پذیری آینده واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران، آینده پژوهی مدیریت، 31(4): 54-44.

رفاح کهریز، آرش. محمدزاده، یوسف. محسنی زنوزی، سید جمال الدین. هاشمی برنج ابادی، نیر. قاسم زاده،  نگار. (1398). تأثیر رقابت‌پذیری بر عملکرد اقتصادی در کشورهای منتخب در حال‌توسعه و توسعه‌یافته، سیاست‌های راهبردی و کلان، 7(25): 107-86.

سلطانی نژاد، مهدی. فتحی هفشجانی، کیامرث. هاشم زاده خوراسگانی، غلامرضا. علیرضائی، ابوتراب. (1400). ارائه الگوئی برای فرآیند طراحی و توسعه خدمات با رویکرد رقابت پذیری در صنعت بانکداری ایران، مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، 9(36): 113-71.

طباطبایی نسب، سیدمحمد. دشتی خویدکی، فرزانه. (1399). مدل رقابت پذیری سازمانی با تأکید بر قابلیت های بازاریابی و نوآوری سازمانی در شرکت­های دانش بنیان (مورد مطالعه: شهر یزد)، رشد فناوری، 16(3): 31-23.

قاسم زاده، حمیدرضا. غیاثی، مجتبی. حسنی، علی اکبر. (1400). شناسایی و ارزیابی فرصت­ها و چالش­های آینده مؤسسات آموزش عالی با هدف کسب مزیت رقابتی پایدار(مطالعه موردی: دانشگاه صنعتی شاهرود)، مدیریت و برنامه­ ریزی در نظام­های آموزشی، 14(2): 220-197.

کرسول، جان دبلیو. (1400). پویش کیفی و طرح پژوهش، انتخاب از میان پنج رویکرد(روایت پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، قوم نگاری، مطالعه موردی)، ترجمه: حسن دانائی فرد و حسین کاظمی، انتشارات اشراقی و صفار.

کوربین، جولیت ام. استراوس، آنسلم. (1400). اصول تحقیق کیفی کوربین، شیوه­ها و رویه­ های توسعه گرندد تئوری، ترجمه: محمد علی چراغی و همکاران، تهران: انتشارات اندیشه رفیع.

محمدزاده، سید حسین. کرباسی، علیرضا. محمدی، حسین. (1399). تحلیل رقابت­پذیری بنگاه­های صادرکننده زعفران ایران در بازارهای جهانی، زراعت و فناوری زعفران، 8(2): 276-261.

محمدی نصرآبادی، زهرا. طالب، زهرا. انتظاری، یعقوب. مسعودی ندوشن، عصمت. (1399). ارائه الگوی ارتقاء مزیت رقابتی کسب و کارها از طریق آموزش عالی با رویکرد فرا ترکیب، مدیریت فردا، 19(63): 108-87.

مطلبی، ابوطالب. غفارلو، اکبر. محمدخانی، رحیم. راشدی، زهرا آراز. (1401). الگوی مفهومی عوامل مؤثر بر بهبود و توسعه رقابت‌پذیری شرکت‌های نوآور و نوپا در ‏بازارهای بین‌المللی، مدیریت نوآوری در سازمان­های دفاعی، 5(2):50-27.

میرنظامی، سید فرید. قاسمی، بهروز. ودادی، احمد. علیقلی، منصوره. (1400). تدوین الگوی رقابت­پذیری بانک­های ایران با تاکید بر آموزش سرمایه­های انسانی، جامعه شناسی آموزش و پرورش، 14(1): 50-38.

ناصحی‎ فر، وحید. محمدیان محمودی ‎تبار، محمود. تقوی ‎فرد، محمدتقی. منصور صادقی، علی. (1400). مدل رقابت­پذیری بانک­های تجاری (موردمطالعه: بانک‎های پاسارگاد، ملت و آینده، اقتصاد و مدیریت شهری، 9(35): 172-141.

نقی لو، ذبیح اله. همتی نژاد، مهرعلی. نادری نسبف مهدی. (1399). ارائه چارچوب مفهومی رقابت‌پذیری در صنعت خدمات ورزشی ایران، پژوهش­های کاربردی در مدیریت ورزشی، 9(1): 24-11.

یزدانی، شهرام. صادق زارعی، رویا. حسینی ابرده، مریم. (1400). تبیین شاخص های مزیت های رقابتی آکادمیک دانشگاه­های علوم پزشکی: یک تحلیل محتوای کیفی،  پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 13(3): 61-55.

Bleoca, L. (2014). Knowledge Management, Innovation, and Intellectual Capital for Corporate Value in the United States, Journal of Business and Economics, 5(9):1614-1636.

Glass, A. J., Kenjegalieva, K., & Weyman- Jones, T. (2020). The effect of monetary policy on bank competition using the Boone index, European Journal of Operational Research, 282(3): 1070- 1087.

Mok K. H. (2016). The quest for world-class university status: implications for sustainable development of Asian universities, Centre for Global Higher Education working paper series, 8:116-131.

 Rigo P. D, Siluk J. C. M, Lacerda D. P, Spellmeier J. P. (2022). Competitive business model of photovoltaic solar energy installers in Brazil, Renewable Energy, 181: 39-50.

Sart, G. (2022). Impact of Higher Education and Globalization on Sustainable Development in the New EU Member States, Sustainability, 14: 11916.

Stechemesser, K., Endrikat, J., Grasshoff, N., Guenther, E. (2015). Insurance companies’ responses to climate change: Adaptation, dynamic capabilities, and competitive advantage, The Geneva Papers on Risk and Insurance-Issues and Practice, 40(4): 557-584.

 Wang L. L,   Gao Y. (2021). Competition network as a source of competitive advantage: The dynamic capability perspective and evidence from China, Long Range Planning. 54(2):102052.

 Zaleniene I, Pereira P. (2021). Higher Education for Sustainability: A Global Perspective, Geography and Sustainability, 2(2): 99-106.