مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی تمثیل در حکمت اشراق و نقش تربیتی آن

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 12، شماره 25، شهریور 1402، صفحه 177-196   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد مهدی دهقانی اشکذری^{* 1}؛ عباس دهقانی نژاد¹؛ سیدمحمدعلی میرجلیلی²

¹استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

²استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

سهروردی از بزرگترین فیلسوفان اسلامی و احیاگر فلسفه اشراق است که با تاکید بر اشراق که جمع استدلال عقلی و شهود است راهی میانه فلسفه مشاء و عرفان را ارایه نمود. او با تاکید بر تزکیه و خلوص باطن در پی رسیدن فرد به ادراک حضوری است که با درک مستقیم و بی‌واسطه از شیء که همان رویت شیء است حاصل می‌شود. این مسیر از مبانی اشراقی آغاز می‌شود و به غایت فلسفه اشراق که همان قرب به خدا و در نهایت فنای الهی است می‌رسد. رویکردی که در آن تمثیل نقش اصیلی را داراست. این پژوهش از نوع کیفی است که فلسفه اشراق را مورد تحلیل قرار می‌دهد واز بالاترین سطح تاویل و انتزاع برخوردار است و با توصیف و تبیین دیدگاه سهروردی به جایگاه تمثیل و تشریح مبانی آن درفلسفه اشراق می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

سهروردی؛ اشراق؛ تربیت؛ تمثیل؛ معرفت شناسی

مراجع

اعتصامی، محمدمهدی و راصد، سعید. (1390). مبانی و روش تدریس تعلیم و تربیت دینی در دوره ابتدایی. تهران: شرکت چاپ و نشر کتب درسی ایران، چاپ اول.

بهشتی، محمد، ابوجعفری، مهدی، فقیهی، علی نقی. (1393). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن. جلد دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت (1379).

 پورنامداریان، تقی. (1390). عقل سرخ: شرح و تاویل داستانهای رمزی سهروردی. تهران: سخن.

تورنگ، محمدباقر، جندقی، احسان. (1397). وحی قرآنی و تمثیل عرفانی. فصلنامه الهیات تطبیقی. سال نهم، شماره نوزدهم، بهار و تابستان 1397، صص 122-107.

جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۰). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: إسراء،چاپ پنجم.

 خادمی، عزت و گل‌آقایی، معصومه. (1389). تربیت عرفانی از دیدگاه سهروردی، فصلنامه تاملات فلسفی، سال دوم، شماره پنجم، بهار 1389، دانشگاه زنجان صص 56-37.

خجسته، سعیده، شریعتمداری، علی و نادری، عزت الله. بررسی مبانی انسان شناسی از منظر سهروردی و استنتاج‌های تربیتی مترتب با آن برای بهبود اهداف نظام آموزش و پرورش کشور ایران.

خسروی، عباس. (1380).جایگاه عالم مثال (اقلیم هشتم) در حکمه الاشراق و حکمه المتعالیه، مجله حوزه، فروردین اردیبهشت-  خرداد تیر شماره 103-104.

 داوری دولت آبادی، فاطمه و نوروزی، رضا علی. (1394). تربیت عرفانی در چشمه سار اندیشه اشراقی. اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت اقتصاد و حسابداری و علوم تربیتی،  مازندران، 30 خرداد 1394.

 زرین‌کوب، عبدالحسین. (1368). بحر درکوزه. تهران: انتشارات علمی، چاپ سوم، پاییز 1368، ص 163- 167.

 سهروردی، شهاب الدین یحیی. (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق.تهران: جلد دوم، تصحیح و مقدمه هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.

 شرفی جم، محمدرضا و خلیلی، سمانه. (1389). بررسی تطبیقی مبانی فلسفی شیخ اشراق و برگسون و دلالت‌های تربیتی آن. دو فصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی، سال 5، شماره 11، پاییز و زمستان 1389.

 صدرزاده، ماندانا. (1389). نقش قصه‌های تمثیلی در تعلیم و تربیت. فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی بهار 1389، صص 64-49.

کربن، هانری. (1382). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان. گزارش احمد فرید و عبدالحمید گلشن، چ2، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

 مظفر، محمدرضا. (1394). منطق. همراه با متن عربی، جلد دوم، مترجم علی شیروانی، انتشارات دارالعلم چاپ پنجم، 1394، صص 169-167.

هاشمی اردکانی، سیدحسن، نوروزی، رضاعلی و بختیار نصرآبادی، حسنعلی. (1387). درآمدی بر معرفت‌شناسی سهروردی و دلالتهای تربیتی آن، دوفصلنامه تربیت اسلامی، سال 3، شماره 6، بهار و تابستان 1387، صص 180-161.

یارمحمدی واصل، مسیّب، فرهادی، مهران و یعقوبی، افسانه. (1395). مقایسه اثربخشی آموزش تفکر انتقادی به شیوه تمثیل و چرخه کارپلوس بر فرایندهای شناختی تحلیل، استنباط، ارزشیابی، استدلال استقرایی و استدلال قیاسی. رویکردهای نوین آموزشی دانشکدة علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، سال یازدهم، شمارة 1، شمارة پیاپی 32 ، بهار و تابستان 1395، ص 104-81.

یثربی، یحیی. (1385). حکمت اشراق سهروردی. قم: بوستان کتاب.

یزدان‌پناه، سیدیدالله. (1389). حکمت اشراق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، سمت (1389) جلد اول.

یزدان‌پناه، سیدیدالله .(1391). حکمت اشراق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، سمت (1389) جلد دوم.