بررسی و شناسایی باستان‌شناختی شهرستان درمیان، خراسان جنوبی

پیام باستان‌شناس

مقاله 8، دوره 15، شماره 29، بهمن 1402، صفحه 127-145   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/peb.2023.1993390.1025

نویسندگان

محسن دانا^{* 1}؛ علی‌اصغر محمودی‌نسب²؛ حسین صدیقیان³؛ میثم نیکزاد⁴

¹دکتری باستان‌شناسی، اداره کل موزه‌ها، معاونت میراث فرهنگی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ایران.

²پژوهشگر آزاد

³گروه باستان‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

⁴استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه هنر شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

شرق ایران به ویژه خراسان جنوبی یکی از مناطقی است که تحقیقات باستان­‌شناسی محدودی در آن انجام شده است و با وجود داشتن آثار تاریخی فراوان، سیمای باستان‌شناسی آن ناشناخته باقی مانده است. شهرستان درمیان یکی از مناطق استان خراسان جنوبی است که نسبت به سایر شهرستان‌­های استان کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. این شهرستان در شرق استان قرار گرفته و هم‌­مرز با کشور افغانستان است. با توجه به بررسی باستان‌­شناسی که در سال ۱۳۹۴ و در سطح شهرستان صورت گرفت، تعداد ۲۱۳ اثر تاریخی در آن شناسایی شد. این آثار شامل محوطه‌­های تاریخی، مسجد، قلعه، برج، حمام، آرامگاه، آسیاب­، آسباد، حوض‌انبار، قبرستان، غار­های تاریخی و سنگ‌­نگاره است که قدمت آن‌ها به دوره‌های پیش از تاریخ (هزاره سوم پ.م) تا دوران اسلامی متأخر (پهلوی) باز می‌­گردد. بیشترین تعداد این محوطه‌­ها مربوط به دوران اسلامی بوده و کهن‌­ترین آنها، محوطه شاه‌ولی، مربوط به هزاره سوم پ.م است. نظر به این که بسیاری از آثار تاریخی این شهرستان برای نخستین بار شناسایی شده بودند، ضرورت داشت که در پژوهشی مستقل به بررسی و تحلیل آن‌ها پرداخته شود. بدین سبب، هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل آثار تاریخی شناسایی شدۀ شهرستان درمیان است. روش تحقیق در این پژوهش به­ صورت توصیفی و تحلیلی بوده که داده‌­های آن از طریق بررسی میدانی و مطالعات کتابخانه‌­ای جمع‌آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که آثار تاریخی این شهرستان، نسبت به برخی از مناطق هم­جوار از قدمت کمتری برخوردار است، اما عموماً با حوزه‌­های فرهنگی شمال ­شرقی و جنوب ­شرقی ایران ارتباطات نزدیکی داشته است. علاوه بر این، چنین مشخص شد که شهرستان درمیان در دو بازۀ زمانی دورۀ اشکانی و سده‌های میانی اسلامی از اهمیت و رونق زیادی در منطقه برخوردار بوده است.

کلیدواژه‌ها

بررسی باستان‌شناختی؛ شهرستان درمیان؛ خراسان جنوبی؛ دوره پیش از تاریخی؛ دوره تاریخی؛ دوره اسلامی

مراجع