بررسی تطبیقی شیوه تقابل با اسرائیلیات در دو تفسیر «الکاشف» و «الکشف و البیان»

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 64، دوره 14، شماره 55، بهمن 1402، صفحه 349-368   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1978249.2971

نویسندگان

علی اصغر شعاعی^{* 1}؛ علی تصدیقی شاهرضائی²؛ علی غضنفری³

¹استاد یار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

²دکتری علوم قرآن و حدیث تربیت مدرس دانشگاه قم

³دکترای تخصصی استادیار دانشکده علوم و فنون قرآن کریم

چکیده

یکی از مباحث علوم قرآن و حدیث، بحث اسرائیلیات است که وارد برخی از متون اسلامی از جمله تفاسیر قرآن شده‌است مفسران برخوردهای متفاوتی با اسرائیلیات داشته‌اند در تحقیق پیش رو با روش توصیفی تحلیلی شیوه‌ی تقابل با اسرائیلیات در دو تفسیر «الکاشف» ثعلبی و «الکشف و البیان» مغنیه مورد بررسی قرار گرفته‌است. برخی از نتایج تحقیق عبارتنداز: ثعلبی در مباحث مختلف، به اسرائیلیات استناد کرده‌است و گاهی اسرائیلیات را بدون ذکر سند یا با اسناد ضعیف آورده‌است. ایشان در مقدمه تفسیر خود، قصه‌گوئی را روش برتر برای تربیت و نفوذ در دلها معرفی می‌کند، و شاید به همین سبب اسرائیلیات را بدون اظهار نظر نقادانه پیرامون محتوای آنها، نقل کرده‌است؛ اگرچه در موارد نادر، در مقابل اسرائیلیات، با نقل احادیث اهل‌البیت (ع)، قول اصح را انتخاب می‌نماید. اما مغنیه با هدف ارائه تفسیر جوان‌پسند و منطبق با عقل همان طور که در مقدمه‌ی تفسیر خود وعده اجتناب از اسرائیلیات می‌دهد، در متن کتاب نیز به این وعده عمل می‌کند، علیرغم این امر، او روایاتی آورده که یا از منابع بنی‌اسرائیل و قوامیس ذکرشده و یا تطبیق مفهوم آنها با حقایق دین اسلام دشوار می‌نماید ولی مغنیه، با مبانی خاص خود، به ظاهر از کنار آنها با سکوت می‌گذرد.

کلیدواژه‌ها

اسرائیلیات؛ ثعلبی؛ مغنیه؛ الکاشف؛ الکشف و البیان

مراجع