سیر تطور تفسیر عقلی قرآن کریم در بستر تاریخ(قرن هفتم تا نهم هجری)

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 مهر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1993600.3080

نویسندگان

زهرا زاهری¹؛ نانسی ساکی^{* 2}؛ محمدرضا حسینی نیا²؛ زهره بابا احمدی میلانی²

¹مدرس دانشگاه ایلام

²هیات علمی

چکیده

یکی از روش‌های تفسیری، روش تفسیر عقلی است که زمان پیدایش آن را می‌توان از زمان نزول قرآن دانست. استفاده از این روش در قرن‌های بعدی رواج یافت به طوری که قرن چهارم تا ششم را زمان تثبیت و رشد این تفسیر نامیده‌اند. در قرن هفتم تفسیرعقلی با تفسیر فخر رازی در بین مفسرین اهل‌سنت شروع شد و در سه قرن هفتم، هشتم و نهم، پنج تفسیر عقلی تدوین شد که تنها تفسیرجلاء الاذهان جرجانی از تفاسیر شیعی و چهار تفسیر ازنگاشته‌های اهل‌سنت است. پس از بررسی جریان تفسیر عقلی که به روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای انجام شده است، این نتیجه حاصل شد که به علت شرایط فرهنگی و سیاسی جامعه، ایجاد نفاق و تفرقه بین فرق و مذاب اسلامی، جنگ‌های صلیبی و مغول، تفاسیر عقلی این قرون در شیعه رو به افول گذاشته است و در اهل‌سنت نیز در گوشه‌وکنار مناطق اسلامی تفسیر عقلی، با تفسیر کبیر فخر رازی جلوه‌هایی از خود نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

تفسیر عقلی؛ سیرتطور؛ تاریخ؛ افول؛ تعقل