سیر تحول خانه‌های تاریخی کلانشهر تبریز از منظر ادارک بصری( نمونه موردی خانه های دوره قاجار تبریز)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

دوره 19، شماره 4 - شماره پیاپی 69، اسفند 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه محمدیان¹؛ علی آذر^{* 2}؛ اسداله شفیع زاده³

¹فاطمه محمدیان .دانشجوی دکتری معماری، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

²دانشیار گروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی. مراغه، ایران

³استادیار گروه معماری، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

چکیده

خانه های دوره ی قاجار تبریز از زیباترین خانه های تاریخی تبریز محسوب می شوند. زیبایی شناسی این خانه ها نه تنها صوری و ظاهری است بلکه توده ای از زیبایی شناسی معنایی و عملکردی پشت ظاهر این خانه ها نهفته شده است.

تحقیق حاضر با هدف تبیین و بررسی مولفه‌‌های تاثیرگذار در زیباشناسی کارکردی خانه‌های تاریخی تبریز در دوره قاجار است . این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی، روش کیفی و با استفاده از مصاحبه مورد استفاده قرار گرفت. در این پژوهش دو نوع جامعه آماری وجود دارد. 1- خانه های دوره قاجار تبریز که بصورت طبقه ای از بین 14 خانه مشهور قاجاری تبریز 4 مورد انتخاب شده اند. 1- اساتید و خبرگان در زمینه معماری و میراث تاریخی شهر تبریز که 135 نفر می باشد که 16 نفر بصورت گلوله برفی و تصادفی انتخاب شدند. برای تحلیل خانه ها در رابطه با زیبایی شناسی از روش تفسیری-تاریخی و برای مصاحبه هم بصورت نیمه ساختاری با افراد متخصص از اساتید و خبرگان تبریز در زمینه‌های مرتبط با معماری این خانه ها انجام شد، مصاحبه‌ها با استفاده از ضبط‌صوت انجام گرفته است. صوت پاسخ دهندگان با استفاده از نرم‌افزار تحلیل داده‌های کیفی «مکس کیودیای» به کمک رایانه، کدبندی شده است

قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه شهر تبریز است.

یافته‌ها: یافته های حاصل از تحقیق نشان داد که زیبایی شناسی خانه های قاجاری بصورت کارکردی، بصورت کالبدی، فرمی، ساختاری و کارکردی- اجتماعی و رابطه با طبیعت متجلی میگردد. مهم ترین نمودهای این دوره در قالب سه سبک و دوره صرفا عملکرد ( تهی از پرداخت به ز یبایی شناسی )، زیبایی‌‌شناسی تقلیدی و زیبایی شناسی همراه با زیبایی شناسی عملکردی پدیدار می شود. .

نتایج نشان میدهد که عوامل زیبایی‌‌شناسی در بستر کالبد و کارکرد همخوانی با عرف و فرهنگ بومی، مصالح بومی و توجه به نیازهای تمام اعضای خانواده و انعطاف پذیری جلوه گر شده است و سیر تحول خانه های تاریخی تبریز در مسیر زیبایی شناسی( کارکردی ، عملکردی) است.

کلیدواژه‌ها

سیر تحول خانه های تاریخی؛ زیبایی؛ ادراک بصری؛ کارکردی؛ دوره قاجار

مراجع