بررسی روانشناسی شخصیت بهمن در حماسه‌های ملی بر اساس نظریه تحلیل عاملی آیزنک

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

دوره 19، شماره 34، شهریور 1402، صفحه 82-97   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی تیموری^{* 1}؛ عبدالله واثق عباسی²

¹اموزش و پرورش

²دکترای تخصصی عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

 یکی از راه‌های ژرفا بخشیدن به داستان و تقویّت تأثیر آن بر مخاطب، پردازش درست و قوّتمند شخصیّت است. شخصیّت یکی از دغدغه‌های اصلی نزد روانشناسان بوده است. جستار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی روانشناسی شخصیّت «بهمن» پرداخته است. آثار حماسه‌ای ایران زمین، سرشار از قهرمانی، پهلوانی، مردانگی‌ها، افتخارات و پیروزی‌هاست. این آثار، مجموعه‌ای از روایت‌های داستانی و اپیزودیک هستند که شاعران با استفاده از شگردهای شخصیّت‌پردازی چه به روش مستقیم و چه غیرمستقیم به شناخت هر چه بیشتر ویژگی‌های روانی شخصیت‌ها این آثار همّت گماشته‌اند. آیزنک با استفاده از «نظریۀ تحلیل عاملی آیزنک» که مکمل و جامع بسیاری از نظریّات روانشناسی شخصیّت است با تأکید بر دو عامل نقش وراثت و محیط توانسته به روانشناسی شخصیّت‌های داستان بپردازد، بنا بر نظر آیزنک بهمن در آثار حماسی دارای شخصیتّی پویا و خاکستری است هم‌چنین با تأثیر «نهادِ» حریص و جنگ طلبش، او را شخصی روان‌رنجور و روان‌پریش شناسانده است. نتیجۀ حاصل از این پژوهش این است که آثار حماسی توانسته‌اند با بیان جزئیات روحی قهرمانان و شخصیت‌های داستان بنیان محکمی از تحلیل شخصیت بهمن را به تصویر بکشند.

کلیدواژه‌ها

روانشناسی شخصیت؛ آیزنک؛ شخصیت بهمن