جنبه‌های زبان‌شناختی ترجمه در منطق‌الطیر عطار

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 49، مهر 1401، صفحه 31-50   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فرح جهانشاهی¹؛ محمد فرهمند^{* 2}؛ ابراهیم دانش³؛ فرامرز جلالت²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

آرای یاکوبسن(1896- 1982) و مقاله­های تأثیرگذار او در راستای تحلیل «منش شعری» و شاعرانگی زبان ­منجر به تئوری «جنبه­های زبان‌شناختی ترجمه»(1959) شد. او در این تئوری، ضمن آن­که سه گونه ترجمه را به شیوه فلسفه زبان­شناسی از هم تفکیک می­کند، بر حضور معانی ضمنی و دگرگونی­های معنایی در شعر تأکید می­کند. طرح اصلی مقاله او، سعی دارد بین دو کارکرد پراتیک و زبان‌شناختی تفاوت قائل شود؛ زبان شاعرانه، زبان‌شناختی است و زبانی که متمرکز بر معنای نهایی پیام باشد، پراتیک خواهد بود. درنگ ما در نوشتار حاضر بر تحلیل توصیفی زبان شاعرانه عطار، عارف شعر و ادبیات فارسی است؛ از همین رو، با تکیه بر نظریه او، سعی داریم وادی­های هفت­گانه عرفان را در منطق­الطیر مطالعه کنیم. بررسی ما نشان می­دهد، تأویل، بازآفرینی و دگرگونی­های معنایی، دو مؤلفه­ای هستند که زبان شاعرانه منطق­الطیر را به سویه ترجمه­های «درون زبانی» و «بینازبانی» سوق داده­اند.

کلیدواژه‌ها

زبان شاعرانه؛ تأویل؛ دگرگونی معنایی؛ رومن یاکوبس؛ منطق‌الطیر

مراجع