مبانی آزادی از دیدگاه اسلام با تأکید بر مبانی انسان‌شناختی

نامه الهیات

دوره 16، شماره 63، تیر 1402   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

محمد معرفت^*

استادیار و عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]؛

چکیده

آزادی در نظام اجتماعی به‌ویژه جامعة دینی با رعایت حدود و مرزهای آن، فواید و آثار مهمی دارد؛ برای نیل به چنین آرمانی باید به‌طور دقیق مبانی آزادی از نظر اسلام تحلیل و بررسی شود. پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به آموزه‌های اسلامی و واقعیت‌های فلسفی و روان‌شناختی، مبانی آزادی چیست و مبانیِ انسان‌شناختیِ آن کدامند؟ در این مقاله، با اتخاذ روش توصیفی ـ تحلیلی روشن شد که مبانی آزادی، گزاره‌های خبری هستند که یا بدیهی می‌باشند یا در علوم دیگر اثبات می‌شوند و برای تعیین اصول، اهداف، عوامل، روش‌ها، مراحل و موانع آزادیِ مشروع به‌کار می‌روند؛ همچنین می‏توان مبانی آزادی را به سه نوعِ دینی, علمی و فلسفی تقسیم کرد. بر اساس استقرا، مبانی فلسفی به پنج شاخة معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، الاهیّاتی، ارزش‌شناختی و انسان‌شناختی تقسیم می‌شوند. شناخت انسان و ویژگی‌های او، از پیش‌نیازهای اصلی مسألة آزادی است. در این تحقیق، چهارده مبنا از مهم‌ترین مبانی انسان‌شناختی اسلامیِ مؤثر در مطالعات علوم انسانی از جمله مسأله آزادی شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

مبانی ـ آزادی ـ مبانی آزادی ـ مبانی فلسفی ـ مبانی انسان‌شناختی

مراجع