واکاوی نظام کالبدی ساخت‌وسازهای جدید مسکن در محلات سنتی براساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی(موردپژوهی: محله سرخاب تبریز)

برنامه ریزی و توسعه محیط شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 مهر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/juepd.2023.1992416.1235

نویسندگان

پریسا هاشم پور^{* 1}؛ لیلا مدقالچی²؛ فرزانه صلاحی مهر³؛ زهرا شاهی حق³

¹عضو هیئت علمی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

²دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

³معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

     حفظ هویت و ارزش بافت‌های تاریخی درکنار نیاز به ساخت‌وسازهای جدید در این بافت‌ها، ضرورت توجه به مساکن نوساز در محلات تاریخی را آشکار می‌کند. امروزه علی‌رغم بهره‌گیری از مصالح، سازه‌های جدید و صرف هزینه، ساخت و سازهای جدید به‌دلیل عدم هماهنگی، نه‌تنها برآمده و در تداوم تاریخی زمینۀ خود نیستند، بلکه با گسترش این روند، یکپارچگی و هویت کالبدی بافت تاریخی را خدشه‌دار می‌کنند. پژوهش حاضر از نوع کیفی-کمی می‌باشد. هدف پژوهش، دست‌یافتن به اصول کلی طراحی و ساخت‌وساز مساکن نوساز در بافت‌های تاریخی به صورت کیفی و ارزیابی وضعیت مساکن نوساز بافت سرخاب براساس این اصول، به صورت کمی می‌باشد. راهبرد پژوهش در بخش نظری، توصیفی_تحلیلی و به‌روش کتابخانه‌ای و در بخش میدانی، موردکاوی است. در  بخش نظری، چارچوب مفهومی برپایۀ اصول طراحی در بافت‌های تاریخی و با بهره‌گیری از نظام کالبدی این بافت‌ها در بخش مسکن تنظیم شد و سپس براساس ویژگی‌های کالبدی خانه‌های تاریخی بافت سرخاب تدقیق و براساس آن، مطالعات میدانی به روش مشاهده ساختارمند غیرمشارکتی در خانه‌های نوساز‌ بافت سرخاب انجام شد. جامعۀ موردمطالعه، بخش مشخصی از بافت سرخاب و حجم نمونه شامل 72 قطعۀ مسکونی نوساز است که در 14گونه دسته‌بندی شد. اطلاعات به‌دست‌آمده از بررسی گونه‌ها، برای مقایسۀ مولفه‌های نظام کالبدی و مقایسه گونه‌ها با استفاده از «آزمون چنددامنه‌ای دانکن» و جهت بررسی ارتباط بین ابعاد سه‌گانۀ فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا با «روش ضریب همبستگی پیرسون» مورد تحلیل آماری قرار گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهند، بین گونه‌های مسکن نوساز بافت سرخاب (با سطح معناداری 0001/0)، گونۀ 2 و 5، هماهنگی بیشتری با بافت دارند. در تحلیل ابعاد سه‌گانه فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا (با ضریب پیرسون معادل560/0) توجه به مولفه‌های معابر و مناظر در بعد فضا، منجر به هماهنگی در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا می‌شود. به‌علاوه در بعد کالبد معماری، مولفه‌های شکل، مقیاس، مصالح و اجزا، (با سطح معناداری 048/0) و در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا، مولفه‌های تقسیم‌بندی قطعات، رعایت حرایم ابنیه و دیدو‌چشم‌انداز به عناصر طبیعی‌وتوده‌ها (با سطح معناداری 0001/0) به‌عنوان مولفه‌های ناهماهنگ‌کنندۀ بافت قلمداد می‌شوند که راهکارهایی برای بهبود شاخص‌های ناهماهنگ‌کننده در هریک از مولفه‌ها ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

بافت تاریخی؛ اصول طراحی؛ نظام کالبدی؛ مسکن ‌نوساز؛ محلۀ سرخاب تبریز

مراجع

• Aali, H ., & Tajik, Sh. (2008). Restoration of historical buildings and textures. Tehran: Jahan JameJam (in Persian).
• Abrar, N. (2019). Contemprary architecture and historical context: a case study of contemprary european buldings. Cpud’19 conference proceedings, 160-181.
• Abuyi, R., & Jafary, N. (2015). Criticizing the position of intermediate buildings in historical sites from the perspective of international documents. Soffeh, 25(68), 119-138 (in Persian). 1001.1.1683870.1394.25.1.7.3
• Anjom Shoaa, M., Hanachi, P., & Andoroodi, E. (2019). Principles and strategies for designing intermediate structures as a stimulus for the development of historical contexts. Studies of the Islamic Iranian city, 9(37), 67-79 (in Persian). Doi:1001.1.2228639.1398.10.37.6.0
• Azizi, M.(2004). The place of housing indicators in the housing planning process, Journal of Fine Arts, No. 17, 31-42 (in Persian).
• Buchani, M., Bahrampouri, A,. & Jahanshahi, S. (2021). Re-creating the historical context based on intermediate development; A solution for the socio-economic stability of the city. Economy and urban planning, 2(1), 19-28 (in Persian). Doi:22034/UEP.2023.393647.1353
• Demiri, K. (2013). New architecture as infill in historical context. Architecture and Urban Planning. Doi:7250/aup.2013.005.
• M. (2021). The most important regulations of the detailed plan of Tabriz and urban construction regulations. Directed by Akbari, Torabi, Jafarpour & Ebrahimpour. Assistance President of Urban Planning and Architecture. available at: www.tshs.tabriz.ir (in Persian).
• Ghadiri, B., & Arasteh, Sh.(2006). New structures in historical environments. Tehran: Cultural Research Office (in Persian).
• Guzman T., & Zasha N. (2009). Historic Buildings and Contemporary Additions: the Elements of a Cohesive Design Relationship. School of Architecture Planning and Preservation, University of Maryland, CollegePark.
• Habibi, M ., & Maghsoudi, M. (2007). Urban Restoration. Tehran University Press(in Persian).
• Haeri, M. (1990). Urban services in historical contexts, collection of articles on urban contexts. Specialized conference on urban textures. Holy Mashhad: Ministry of Housing and Urban Development (in Persian).
• Hashempour, P., Nezhadebrahimi, A., & Yazdani, S. (2018). Applying the contextualism approach in regeneration of historical textures Case Study: Tabriz SAHEB-AL-AMR Square. Sustainable Architecture and Urban Planning, 6(1), 105-126 (in Persian). org/10.22061/jsaud.2018.984
• Mahdavinejad, M.J. Aghaei Mehr, M. (2017). Principles and foundations of contemporization: contemporary architecture in ancient, valuable and historical contexts. Tehran: Tarbiat Modares University Press (in Persian).
• Massoud, M ., & Beigzadeh Shahraki, H .(2014). Principles of infill buildings formation in historical urban fabrics, according to international declarations and charters. urban and regional studies and researches, 6(22), 85-108 (in Persian).
• Massoud, M., Madani, F., & Tadayyon, B. (2013). Evaluation of qualitative indicators for benchmarking of the historical places in surrounding developments,( case study: district of Aligholiagha in Isfahan). spatial planning (geography), 3(4), 19-36 (in Persian). 1001.1.22287485.1392.3.4.4.7
• Massoud, M., & Beigzadeh Shahraki, H .(2013). In fill buildings in historical contexts, design basics and evaluation criteria. Tehran: Azarakhsh (in Persian).
• Misirlisoy, D. (2017). New Designs in Historic Context: Starchitecture vs Architectural Conservation Principles. Civil Engineering and Architecture, 5(6), 207-214. 13189/cea.2017.050602
• Pourjavad Asl, B., & beyti, H. (2022(. Applying Approaches Driven from the Facades of Historic Houses to the Facades of New Buildings (Case Study: Historic Houses of Tabriz). Baghe Nazar,19(107), 85-98 (in Persian). 22034/BAGH.2021.296407.4953
• Samadi Randi, Y. (2004). A set of laws, regulations, bylaws, sections and cultural heritage treaties. Cultural Heritage Organization, General Directorate of Education, Publications and Cultural Production (in Persian).
• Shah Teymouri, Y., & Mazaherian, H. (2012). Design guidelines for new structures in the historical context. Fine Arts. (17)4, 29-40 (in Persian). 22059/JFAUP.2012.36363
• sheikhahmadi, A., & Mohammadi, M. (2021). Promoting safety and security by relying on social capital based on cultural regeneration approach (Case study: Historical context of Urmia). Urban Environmental Planning and Development, 1(2), 103-120(in Persian). 1001.1.27833496.1400.1.2.7.7
• Torkzaban, S., & Mohammad Moradi, A. (2012). Architectural Design Criteria In Historical Fabrics. Journal of Architecture in Hot and Dry Climate, 1(1), 53-66. (in Persian). 1001.1.26453711.1390.1.1.4.7
• Worthington, J. (1998) Managing and moderating change, Context: new buildings in historic settings. York: Architectural Press.
• Zangiabadi, A, Movidfar, S, & Ghafoorzadeh, M. (2015). Evaluation of revitalization of old urban tissues in line with sustainable development (Yazd city). Urban structure and function studies, 3(9), 131-159 (in Persian).