بازتاب انقلاب اسلامی در داستان‌های رضا براهنی از منظر جامعه‌شناسی ادبیات با تکیه بر روش تحلیل محتوا

مطالعات جامعه شناسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آبان 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2023.1993563.1579

نویسندگان

وحیده جداری¹؛ علی رمضانی^{* 2}؛ رضا آقایاری زاهد³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، اهر. ایران

چکیده

رضا براهنی(1314ـ 1401) منتقد، شاعر و داستان‌نویس برجسته معاصر است، در حوزه داستان‌نویسی اغلب آثارش انعکاسی از شرایط سیاسی ایرانِ قبل از انقلاب اسلامی و حوادث دوره انقلاب است. داستان‌های «آواز کشتگان»، «رازهای سرزمین من»، «چاه به چاه» و «بعد از عروسی چه گذشت» را با محوریت انقلاب اسلامی نوشته است. در این داستان‌ها براهنی، به عنوان یک روشنفکر دانشگاهی در صدد توصیف جامعه عصر پهلوی و بیان مشکلات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه است و به درگیری نیروهای انقلابی با عناصر رژیم تأکید کرده است. در پژوهش حاضر، با روش تحلیل محتوا به شیوه کیفی، چهار داستان مورد نظر با رویکرد جامعه-شناسی ادبیات بررسی شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد: مقوله‌های مقابله مردم انقلابی با عناصر رژیم، مبارزه روشنفکرانه، اعتراضات دانشجویی، تظاهرات خیابانی، فعالیت‌های مسلحانه چریکی علیه رژیم، تلاش‌های مردم درمقابل عناصر رژیم جزو اندیشه‌های محوری براهنی است و در تقابل آنها شکنجه مبارزان و کشتن مبارزان، تلاش برای سرکوب تظاهرات انقلابی فعالیت عناصر رژیم در مقابل مردم است. خفقان، استبداد، فقر و فساد ویژگی‌های اصلی جامعه است که در یک طرف شرایط سخت را برای مردم و در طرف دیگر زندگی مبتذل عناصر رژیم را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

داستان؛ جامعه‌شناسی؛ براهنی؛ انقلاب اسلامی؛ تحلیل محتوا

مراجع

• براهنی، رضا (1362 الف) آواز کشتگان، تهران: دادار
• ــــــــــــ (1362ب) چاه به چاه، تهران: نو.
• ــــــــــــ (1386) بعد از عروسی چه گذشت،تهران: نگاه.
• ــــــــــــ (1393) تاریخ مذکر. تهران: نگاه
• ــــــــــــ (1358) ظل الله(شعرهای زندان)، تهران: امیرکبیر.
• ــــــــــــ (1366) رازهای سرزمین من، تهران:مغان
• رحیم سلمیانی، آرزو(1391) «مروری بر روش تحلیل محتوا،»، آینه پزوهش، ش5و6: صص 30ـ40
• ساروخانی،باقر،(1380) درآمدی بر دایره­المعارف علوم اجتماعی،تهران: کیهان.
• ساری­خانی،ناهید، شاه منصوری، بیتا(1396) روش تحلیل محتوا، تهران: عصر نوین
• سلیم، غلامرضا، (1377)، جامعه­شناسی ادبیّات، تهران: توس.
• عباسی, الله کرم, حیدری, محمود، خراسانی, محبوبه. (1398). «نقد پسااستعماری رمان «رازهای سرزمین من» رضا براهنی و «بین‌القصرین» نجیب محفوظ» فصلنامه زبان و ادب فارسی,ش40:صص59ـ 85
• فرشیدورد، خسرو، (1373) درباره ادبیّات و نقد ادبی، ج 1، چ2، تهران: امیرکبیر.
• فولادی مهناز، صلاحی‌مقدم سهیلا، فولادی داراب(1398) «روزگار دوزخی آقای ایاز از منظر زیبایی‌شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت»، نشریه فنون ادبی، ش27: صص 153ـ 175
• قائدی، محمدرضا، گلشنی، علیرضا(1395) «روش تحلیل محتوا از کمی گرایی تا کیفی گرایی» ش23: صص 57
• کوئن، بروس، (1386)، مبانی جامعه­شناسی، ترجمه دکتر غلامعباس توسلی، دکتر رضا فاضل، چ 18، تهران: سمت.
• محمدی مهر، غلامرضا(1389) روش تحلیل محتوا(راهنمای عملی تحقیق) تهران: گنجینه علوم انسانی، دانش نگار
• مومنی راد, اکبر. (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه گیری تربیتی,ش 4: صص 187ـ 222
• ولک، رنه و آستن، وارن، (1373)، نظریۀ ادبیّات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
•