ضرورت بصیرت افزایی عمومی در دفاع غیرعامل از منظر فقه امامیه

فقه و تاریخ تمدّن

دوره 9، شماره 2، تیر 1402، صفحه 1-15   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیده محیط آبادی¹؛ ابوالحسن سلطانی^{* 2}؛ حسین احمری³

¹دانشجوی دکتری گروه فقه و حقوق اسلامی ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد ، ایران.

²استادیار، عضو هیات علمی گروه فقه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

³دانشیار، عضو هیات علمی گروه فقه ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد

چکیده

پدافند که همتراز با واژه دفاع می باشد اقداماتیست جهت مقابله با حمله و تهاجم دشمن که شامل انواع و اقسام اقدامات دفاعی از جمله «پدافند غیرعامل: دفاع بدون سلاح» و«پدافند عامل: دفاع با سلاح» میباشد.
جایگاه معنوی و مادی جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه ای و بین المللی باعث شده تا همواره مورد توجه و تهدیدهای بسیار از سوی قدرت های بزرگ باشد. وظیفه خطیر و حیاتی ما در دنیایی اینچنین پر چالش مملو از منازعات و مناقشات، مصون سازی کشور از طریق بالا بردن قدرت کشور در تمام زمینه های لازم است. مصداق بارز آیه شریفه «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ»، ما موظف هستیم که آمادگی های لازم را اعم از پدافند عامل و غیرعامل است را به منظور دستیابی به پیروزی، امنیت و صلح پایدار فراهم سازیم.
یکی از مهمترین و اصلی ترین سرمایه های یک کشور نیروی انسانی آن سرزمین است. به همین دلیل در عرصه نبرد جهان امروز بیشترین رویکرد منعطف به جنگ نرم و تهاجم فرهنگی است که روی باورهای عمومی همین سرمایه های مهم هدفگذاری میکند. مسلم است که برای دشمن جذب یک سرباز بیشتر آن هم از جبهه رو به رو بسیار کم هزینه تر و سودمندتر از کشتن و حذف او از میدان نبرد است. و میانبریست مطمئن و راحت برای رساندن او به هدفش که غلبه و شکست طرف مقابل است.
در این نوشتار برخی تهدیدات ناشی از جنگ نرم را که تاثیرات مستقیم بر افکار و رفتار مردم در جامعه اسلامی ایران دارد را مورد بررسی قرار داده و یکی از مهمترین راه های مقابله با آن را که بصیرت افزایی عمومی در سطح جامعه است را با بهره گیری از قواعد فقهی همچون قاعده مصلحت نظام که حفظ و حراست از کیان کشور اسلامی و مسلمین از هجوم دشمنان اسلام را واجب می داند و رهیافت های قرآنی چون آیه 141 سوره نساء
«وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً: خداوند هرگز بر [زیان] مؤمنان براى کافران راه [تسلطى] قرار نداده است.» که مضمون آن اینچنین است که «کافران از هیچ نظر چه سیاسى و چه فرهنگى و اقتصادى بر افراد باایمانى که ملتزم به لوازم ایمانشان هستند چیره نخواهند شد چون این حکمت خداوند است. پس بدرستی هرگاه آن‌ها بر مسلمانان پیروز شده اند به این دلیل است که بسیارى از مسلمانان وظایف و رسالت‌هاى خویش را فراموش کرده‌اند. و یا به درستی انجام نداده اند.» مورد بررسی قرار دادیم.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه ها: پدافند غیرعامل؛ بصیرت؛ قرآن؛ فقه

مراجع

منابع

1. ایزدهی، سید سجاد ، 1392، ضوابط مصلحت در فقه شیعه، سیاست متعالیه، سال اول، شماره1
2. ابن منظور، محمد، (1416ق)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التّراث العربی ، جلد : 2
3. ابن بابویه، محمد بن على‌(الشیخ الصدوق)، 1413 ق‌، من لا یحضره الفقیه نویسنده ، ج 4، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، قم‌
4. بابایی، محمد باقر، (1393)، سبک زندگی و جهانی شدن در پهنة فرهنگ علوی، چاپ اول، (ویرایش و صفحه آرایی) هزاره سوم اندیشه، شمارگان:500 ، انتشارات مرکز ملی جهانی شدن)
5. شیخ انصاری، مرتضی، 1415ق، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چ نخست، ج 4
6. بجنوردی، سیدحسن، 1419، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، ج 1
7. جعفری، محمّدتقی، 1370، حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران، دفتر خدمات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران، ص 224ـ225، منشور ملل متحد، مواد 1.
8. حسینی مراغی، سید میرعبدلافتاح بن علی، 1417ق، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج2
9. خزایی، هوشنگ (1395، بهار)، پدافند غیر عامل از منظر مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظله العالی)، نشریه: بصیرت و تربیت اسلامی، دوره 13، شماره36
10. امام خمینی، 1388، البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج 2
11. زینوی‌وند، علی و کیمیا محمدی، 1393، قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، ش 36
12. سیوطی، حلال‌الدین عبدالرحمن، 1391ق، لائتقان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد حائری قزوینی، تهران، نشر امیرکبیر، چاپ هشتم، ج2
13. شکوری، ابوالفضل،1377، فقه سیاسی اسلام، چ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
14. ضیاءبخش، علی، 1386، قاعده نفی سلطه، ماهنامه معرفت شماره 115
15. الشرتونی اللبنانی، سعید الخوری، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج1، بی چاپ (بیروت، مرسلی الیسوعیة، 1889م)
16. صرامی، سیفالله؛ 1380، احکام حکومتی و مصلحت، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
17. طباطبایى، محمد حسین، 1374،‌ ترجمه تفسیر المیزان‌، ج9، دفتر انتشارات اسلامی( وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، قم، چ: پنجم‌
18. امام علی علیه السلام، نامه های نهج البلاغه، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیه السلام، کانال قرآن و حدیث
19. امام علی علیه السلام، نهج البلاغه، دنیا شناسی، ترجمه استاد دشتی، نرم افرار تبیان
20. عمیدزنجانی، عباسعلی، 1392، قواعد فقه، تهران، انتشارات سمت، چ نخست، ج3
21. علیدوست، ابوالقاسم، »قاعده نفی سبیل«، مجلّه علمی-پژوهشی مقاالت وبررسی ها، دانشگاه تهران، شماره 76(3)فقه، پاییز و زمستان 1383.
22. فاضل لنکرانی، محمد، 1383، القواعد الفقهیه، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار
23. فرهنگ نامه اصول فقه،1389، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى ، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، معاونت پژوهشى دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم
24. قرآن، سایت پارس قرآن (parsQuran.com)، طراح نوید زبیری، ایجاد: اسفند (1384)
25. قریشی، سید علی اکبر، 1364، قاموس قرآن، چ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 3
26. کوهکن، علیرضا، جدیدی، نرگس، (1395، 12-13مهر) مقدمه ای بر پدافند غیر عامل و جایگاه آن در

سیاست خارجی: پیش زمینه توسعه پایدار ، کنفرانس ملی پدافند غیر عامل و توسعه پایدار، وزارت کشور

27. محمدی ری شهری، (1377)، ترجمه: محمد و حمید رضا شیخی، جلد: 1، چاپ اول، میزان الحکمة، قم: دارالحدیث.
28. مکارم شیرازى، ناصر، 1386ه ش، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج : 1 و 13 دار الکتب الاسلامیه‌، تهران‌، چ: اول‌
29. مکارم شیرازى، ناصر، 1386 ه. ش‌، آیات ولایت در قرآن‌، تهیه و تنظیم حجة الإسلام والمسلمین ابوالقاسم علیان نژادى‌، ج: 1، ناشر: نسل جوان‌، قم‌، چاپ: سوم‌
30. المجلسی، العلامه، بحارالاانوار، ١٤٠٣ هـ.ق، مؤسسةالوفاء، ج : 77
31. المحمدی الری شهری، الشیخ محمد، 1424ق، میزان الحکمه، جلد : 3 و 1 قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.
32. مکارم‌شیرازی، ناصر، 1374، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 4
33. مطهری، مرتضی، 1396 ، آشنایی با قرآن، موسسه انتشارات صدرا، ج1
34. مکلایی، احمد، اسماعیلی، محمدباقر، 1398، جنگ نرم از منظر پدافند غیرعامل، فصلنامه علمی-تخصصی دانش انتظامی شرق تهران
35. نائینی، محمدحسین، 1393، تنبیه الامه و تنزیه المله، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم
36. نائینی، محمد حسین؛1424، تنبیه الأمة وتنزیه الملة، تهران: چاپخانه فردوسی
37. وفا، جعفر، 1388، زمستان، شماره 22، بصیرت از منظر نهج البلاغه، 14 صفحه از 113 تا 126
38. هاشمی، سید محمّد، 1378، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دادگستر / میزان، ج 1
39. هاشمی، حسین، امیری، حمزه، منفرد، وحید: عامل تحریریه، آبان (1395)، ویژه نامه چشم بیدار، صاحب امتیاز: مؤسسه همشهری سـردبیر:کانون اندیشه راهبردی سازمان پدافند غیر عامل، مدیر هنری پوریا امیرزاده گرافیک و صفحه آرایی : منصور بلدزاده، حامد اشتری ویرایش متن: مرتضی عربی چاپ وصحافی: همشهری توزیع: شرکت نشرگسترامروزموعظی، مرضیه، حسینی امینی، حسن، 1394، کتاب پدافند غیرعامل، امنیت ملـی و شـهر، تهـران: نـشر انتخـاب، شماره کتابشناسی ملی 4009585
40. دفتر تبلیغات اسلامی(مؤلفان: محمدهادی یعقوب‌نژاد و دیگران، 1394، فرهنگ نامه علوم قرآن ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج 1 و 9