تحلیل فضایی مخاطرات ژئومورفیک به منظور شناسایی پهنه های امن سکونتی (مطالعه موردی: مناطق شهری استان گیلان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

دوره 19، شماره 1 - شماره پیاپی 66، خرداد 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پیام جعفری^{* 1}؛ حمید ماجدی²؛ حسین ذبیحی³

¹گروه تخصصی شهرسازی , واحد علوم و تحقیقات , دانشگاه آزاد اسلامی

²رئیس دانشکده هنر و معماری دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

³مدیر گروه تخصصی رشته شهرسازیدانشکده عمران ،معماری وهنر،واحدعلوم وتحقیقات،دانشگاه ازاداسلامی،تهران،ایران

چکیده

مخاطرات ژئومورفیک، به طور مستمر و در طول تاریخ در نواحی مختلف کره زمین اتفاق افتاده و همچنان ادامه دارد. ولی این وقایع را زمانی به عنوان یک مخاطره می‌شناسیم که سکونتگاه‌های انسانی تهدید کند و باعث خسارت به بناها، تأسیسات و تجهیزات ساخته دست بشر شود. همچنین دیگر از آنجا که بشر تا به امروز قادر به جلوگیری از وقوع بسیاری از این مخاطرات نبوده، لذا بهترین راهکار، دوری از این مخاطرات است. ولی با این حال بسیاری از سکونتگاه‌های انسانی در موقعیت‌های خطرپذیر به لحاظ مخاطرات ژئومورفیک قرار گرفته‌اند که تهدیدی بالقوه برای آنان محسوب می‌شود. بنابراین می‌توان با شناسایی نواحی پرخطر و امن سکونتی، هم برای مقابله با مخاطرات آماده شد و هم اینکه در توسعه‌ها و ساخت و سازهای آتی، نواحی امن سکونتی را در برنامه‌ریزی‌های شهری به کار گرفت. بر این اساس، تحقیق حاضر با این دغدغه انجام گرفت تا پهنه‌های امن سکونتی در استان گیلان، که یک استان پرمخاطره به لحاظ مخاطرات ژئومورفیک محسوب می‌شود، از طریق تحلیل فضایی، شناسایی شود. روش تحقیق از نوع آمیخته یا ترکیبی (کمی و کیفی) بوده و برای جمع‌آوری داده و اطلاعات، ترکیبی از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی به کار برده شده است. نتایج این تحقیق نشان داد بر مبنای نظرات متخصصان و کارشناسان، مهمترین مخاطرات ژئومورفیک که به عنوان تهدیدی برای مناطق شهری استان گیلان تلقی می‌شود به ترتیب شامل زلزله، سیل، زمین لغزش، فرسایش، فرونشست و روانگرایی می‌شود. به لحاظ پراکنش فضایی نقاط امن سکونتی نیز بر مبنای آنچه از خروجی مدل فازی در نرم‌افزار GIS به دست آمد، 51.5 درصد از مساحت استان گیلان را سطوح ناامن و نسبتاً ناامن به لحاظ مخاطرات ژئومورفیک دربرگرفته است. از سوی دیگر پهنه‌های امن و نسبتاً امن، 23.4 درصد از سطح استان گیلان را شامل می‌شود و 25.1 درصد از مساحت استان را نیز پهنه با امنیت متوسط دربرمی‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

مخاطرات ژئومورفیک؛ تحلیل فضایی؛ پهنه های امن سکونتی؛ استان گیلان

مراجع