تحلیل جامعه‌شناختی ابعاد کیفیت اجتماعی و ارتباط آن با طرد اجتماعی در گروه‌های مطرود

مطالعات جامعه شناختی شهری

دوره 13، شماره 49، اسفند 1402، صفحه 73-99   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2023.707884

نویسندگان

لیلا فرقانی¹؛ علی رحمانی فیروزجاه^{* 2}؛ سید ناصر حجازی³

¹دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

²دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران(نویسنده مسئول)

³استادیار گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

چکیده

طرد اجتماعی به ‌معنای محروم شدن از مشارکت در نهادهای اجتماعی و فرایند جدایی از بازار کار، اجتماعات و سازمان‌های اجتماعی است. مقاله حاضر، کاربردی و با هدف تحلیل جامعه‌شناختی ابعاد  کیفیت اجتماعی و ارتباط آن با  طرد اجتماعی در گروه‌های مطرود  تدوین شده است. روش آن پیمایشی و مهم‌ترین ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است. آلفای کرونباخ متغیرها، بالای 70 /0 است. برای اندازه‌گیری اعتبار گویه‌ها و سؤالات از اعتبار محتوایی استفاده شد. جامعه آماری، گروه‎های مطرود ساکن مناطق حاشیه‌نشین برخی از شهرستان‌های استان مازندران است. 277 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. بر اساس یافته‎های تحقیق، بین کیفیت اجتماعی در سه شاخص انسجام اجتماعی، توانمندسازی و امنیت اجتماعی-اقتصادی با طرد اجتماعی رابطه منفی معنادار وجود دارد. کیفیت اجتماعی 69 درصد کاهش طرد اجتماعی را تبیین می‌کند. در این میان، انسجام اجتماعی بیش از همه بر کاهش طرد از روابط اجتماعی و خدمات اساسی، توانمندسازی بر کاهش طرد از روابط همسایگی و امنیت اجتماعی -اقتصادی بر کاهش طرد از منابع مالی تأثیر دارد. یافته‌ها حاکیست معادلات ساختاری از برازش و نیکویی کافی برخوردار است. طرد اجتماعی بین زنان و مردان متفاوت است. بین درآمد و طرد اجتماعی رابطه وجود دارد. به طور کل، با افزایش کیفیت اجتماعی گروه‌های مطرود، طرد اجتماعی آنها کاهش می‌یابد. 
 
 

کلیدواژه‌ها

کیفیت اجتماعی؛ طرد اجتماعی؛ گروه‌های مطرود اجتماعی؛ مازندران

مراجع

- ابراهیمی، مهدی. (1393). فقر درآمدی، فقر قابلیتی و طرد اجتماعی: روندشناسی تحول مفاهیم در بررسی فقر و محرومیت، فصلنامۀ تأمین اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 45 صفحات 59-37.

-احدیان صونا و کسرایی، محمدسالار. (1397). سنجش احساس طرد اجتماعی دانشجویان دانشگاه های زنجان، جامعه پژوهشی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، فصلنامه علمی- پژوهشی سال نهم، شماره اول صفحات 28-1.

- افروغ، عماد(1377)، فضا و نابرابری اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

- ایمانی جاجرمی حسین و مسعودیان مهدی. (1398). سکونتگاه‌های جدید و بازتولید نابرابری اجتماعی (تجربة زیستة ساکنان مسکن مهر صدرای شیراز)، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره هشتم، شماره 1 (پیاپی 29) صفحات 222-199.

- حیدری ساربان، وکیل.(1396). عوامل کاهش طرد شدن اجتماعی زنان روستایی(مطالعه موردی: زنان روستایی شهرستان اردبیل) فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، سال هشتم، شماره چهارم صفحات 204-185.

- خواجه­صالحانی افسانه؛ آزاده و اعظم­زاده منصوره. (1394). تشخص محله و احساس طرد اجتماعی (مطالعه موردی شهر پاکدشت)، نشریه رفاه اجتماعی، شماره 59(جماعت و اجتماعات) صفحات 120-91.

- سبکتکین­ریزی، قربانعلی و موسی‌زاده، ایوب.(1396). بررسی جامعه‌شناختی رابطه بین کیفیت زندگی و طرد اجتماعی (مورد مطالعه: ساکنان منطقه 18 شهر تهران)، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 23، صفحات 253-221.

- سرعلی، رضا و پور دیهیمی شهـرام. (1395). هـمسایگی و همسایه بودن، نشریه صفه، دوره 26،  شماره  72، صفحات 24-5.

- غفاری، غلامرضا و تاج‌الدین، محمدباقر. (1384). شناسایی مؤلفه‌های محرومیت اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال چهارم، شماره 17، صفحات 56-33.

- فرنام، محمد. (1393). مطالعۀ جامعه‌شناختی نشاط اجتماعی در شهر اردبیل با رویکرد تئوری اجتماعی، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

- قاضی‌نژاد، مریم و ساوالان پورالهام. (1389). طرد اجتماعی جوانان: علل و پیامدها، مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره اول شماره 40، صفحات 180-139.

 - نادری، ناهید؛ رجایی‌پور، سعید و جمشیدیان، عبدالرسول. (1386). مفاهیم و راهبردهای توانمندسازی کارکنان، مجله تدبیر، شماره 186.

- نواح، عبدالرضا؛ نبوی، سید عبدالحسین و حیدری، خیری. (1395). قومیت و احساس طرد اجتماعی؛ مخاطرات اجتماعی پیش رو (مورد مطالعه: قوم عرب شهرستان اهواز)، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفدهم، شماره 4، صفحات104-74.

- نویدنیا، منیژه. (1382). درآمدی بر امنیت اجتماعی. فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره اول. صص 76-55.

- لطفی خاچکی، طاهره؛ اکبری، حسین؛ کرمانی، مهدی و حسین ایمانی جاجرمی. (1400). برساخت معنایی طرد اجتماعی در میان افراد کم‌برخوردار شهر مشهد، نشریۀ مسائل اجتماعی ایران، سال دوازدهم، شماره 2، صفحات 238- 221.

- معین، محمد. (1363). فرهنگ معین (شش جلدی فارسی)، تهران: انتشارات امیرکبیر.

-  وبر، ماکس. (1374). اقتصاد و جامعه، ترجمۀ عباس منوچهری، مصطفی عمادزاده و مهرداد ترابی­نژاد، تهران: انتشارت مولی.

- وحیدا فریدون، ودادهیر ابوعلی، فرنام محمد. (1393). نشاط عمومی در زندگی اجتماعی- فرهنگی شهر: مطالعه‌ای با رویکرد تئوری کیفیت اجتماعی در شهر اردبیل، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره 4، شماره 11، صفحات34-1.

- Avemarie, Laura; Hintermair, Manfred (2020). Soziale Teilhabe und Lebensqualität von inklusiv beschulten Kindern mit Hörschädigung aus der Perspektive von Grundschullehrkräften, Empirische Sonderpädagogik 12, 3: 223-240.

- Flotten,Tone(2006) poverty and Social Eeciusion: Two side of the same Coin,Fafa Forrest, R and Kearns, A(2001)Social Cohesion, social Capital and the Neighbourhood,Urban Studies,38(12):2125-43.

- Lin, ka(2013) A methodological exploration of social quality research: A comparative evaluation of the quality of life and social quality approaches, International Sociology. Volume 28, number 3, may : 316-334.

- Prabhu,K. Seeta (2001), “Socioـ Economic Security in the Context of Pervasive Poverty: A Case Study of India” International Labour Office, Geneva May, Available at: http: //www. ilo. org/public/english/protection/ses/download/docs/india. pdf.

- Silver, H (1995),Reconceptualizing social disadvantage: three paradigms of social Exclusion, International institute labor Review,ABI/information Global.vol.133.5.6.