پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,997 |
| تعداد مقالات | 83,560 |
| تعداد مشاهده مقاله | 77,801,198 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,855 |
رابطه بین بیش‌اعتمادی مدیریت، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، عملکرد شرکت و محدودیت‌های مالی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 15، شماره 60، دی 1402، صفحه 79-106 اصل مقاله (738.69 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2023.707968 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محدثه شقاقی1؛ شهناز مشایخ* 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا(س)،تهران،ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده هدف از انجام این مقاله بررسی رابطه بین بیش‌اعتمادی مدیریت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت با نقش تعدیل‌کنندگی بیش‌اعتمادی مدیریت و بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت با نقشی تعدیل‌کنندگی محدودیت‌های مالی می‌باشد. تحقیق حاضر از منظر هدف از جمله تحقیقات کاربردی و از منظر ماهیت و روش، تحقیق توصیفی-همبستگی است . جامعه آماری این پژوهش شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (شامل 522 شرکت) می‌باشد. بر اساس روش نمونه‌گیری حذف سیستماتیک تعداد 138 شرکت انتخاب شد. سپس با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده از نمونه آماری تحقیق، فرضیههای تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. برای محاسبه بیش‌اعتمادی مدیران از معیار نسبت مخارج سرمایه‌ای استفاده گردید. در مورد متغیر مسئولیت اجتماعی، پس از اندازه‌گیری شاخص‌های مسئولیت اجتماعی برای تعیین امتیاز ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت‌های عضو نمونه از روش تحلیل پوششی داده‌ها و نرم‌افزار شرکت بهین کارا پژوه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که بیش‌اعتمادی مدیران با مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری دارد. همچنین بیش‌اعتمادی مدیریت رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تضعیف می‌کند و محدودیت‌های مالی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تعدیل نمی‌کند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| واژه‌های کلیدی: بیش‌اعتمادی مدیریت؛ مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛ تحلیل پوششی داده‌ها؛ عملکرد شرکت؛ محدودیت‌های مالی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
رابطه بین بیش‌اعتمادی مدیریت، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، عملکرد شرکت و محدودیت‌های مالی
چکیده هدف از انجام این مقاله بررسی رابطه بین بیش‌اعتمادی مدیریت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت با نقش تعدیل‌کنندگی بیش‌اعتمادی مدیریت و بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت با نقشی تعدیل‌کنندگی محدودیت‌های مالی می‌باشد. تحقیق حاضر از منظر هدف از جمله تحقیقات کاربردی و از منظر ماهیت و روش، تحقیق توصیفی-همبستگی است . جامعه آماری این پژوهش شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (شامل 522 شرکت) می‌باشد. بر اساس روش نمونه‌گیری حذف سیستماتیک تعداد 138 شرکت انتخاب شد. سپس با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده از نمونه آماری تحقیق، فرضیههای تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. برای محاسبه بیش‌اعتمادی مدیران از معیار نسبت مخارج سرمایه‌ای استفاده گردید. در مورد متغیر مسئولیت اجتماعی، پس از اندازه‌گیری شاخص‌های مسئولیت اجتماعی برای تعیین امتیاز ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت‌های عضو نمونه از روش تحلیل پوششی داده‌ها و نرم‌افزار شرکت بهین کارا پژوه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که بیش‌اعتمادی مدیران با مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری دارد. همچنین بیش‌اعتمادی مدیریت رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تضعیف می‌کند و محدودیت‌های مالی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تعدیل نمی‌کند. واژه‌های کلیدی: بیش‌اعتمادی مدیریت، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، تحلیل پوششی داده‌ها، عملکرد شرکت، محدودیت‌های مالی. 1- مقدمه مسئولیت‌پذیری اجتماعی مفهومی‌رو به رشد است. در حال حاضر، نقش واحدهای تجاری تغییرات زیادی کرده است و انتظار می‌رود که این واحدها فقط به فکر افزایش سودآوری نباشند و در قبال کارهای خود، به اجتماع پاسخگو نیز باشند. دلیل این امر، آن است که واحد تجاری نمی‌تواند بدون اجتماع، فعالیت داشته باشد و اجتماع نیز به واحد تجاری نیاز دارد. از این‌رو، رابطه‌ای دوطرفه بین این دو، شکل گرفته است. به همین منظور، مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها، هم برای آنها و هم برای اجتماع سودمند است. در واقع، فعالیت واحدهای تجاری باید میان کسب سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، عدالت اجتماعی در جامعه و حفظ محیط‌زیست تعادل برقرار نماید. امروزه سهامداران، مایل به سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی هستند که به گونه‌ای مناسب، در فعالیت‌های مسئولیت‌های اجتماعی مشارکت می‌کنند (ژائو و شیائو[3]، 2019). تأثیر اجتماعی، یکی از جنبه‌های مهم و تأثیر‌گذار مسئولیت اجتماعی بر شهرت شرکت است. این مؤلفه می‌تواند دیدگاه ذینفعان نسبت به سرمایه‌گذاری مؤثر باشد. اگر سازمان به درستی به مسئولیت اجتماعی خود عمل نکند، اولا، ذینفعان خود را از دست داده، ثانیا، باعث میشود که دولت از طریق قوانین و مقررات و مجازات‌ها مختلف، آن را مجبور به انجام این مهم کند. با توجه به موارد مطرح شده می‌توان انتظار داشت درصورتیکه مسئولیت اجتماعی به درستی مورد توجه قرار نگرفته و شرکت آن‌را به رسمیت نشناسد، ممکن است عملکرد شرکت تحت تأثیر این مسئله قرار گیرد. در واقع پژوهش‌ها نشان می‌دهند که عدم رعایت مسئولیت اجتماعی به خصوص در دوره کنونی به سرعت از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و می‌تواند بر موقعیت مالی و عملکرد شرکت تأثیر منفی ایجاد نماید. از طرفی یکی از عواملی که می‌تواند روی مسئولیت اجتماعی تأثیر منفی گذارد، سویه بیش‌اعتمادی است. مدیران عامل، همانند باقی افراد در سازمان، عقلانیت محدودی دارند، بنابراین همیشه تصمیمات بهینه نمی‌گیرند. بیش‌اعتمادی مدیریتی می‌تواند منجر به تصمیماتی شود که به ارزش شرکت صدمه و خسارت وارد می‌کند. اما چالش دیگری که پژوهش حاضر با آن روبروست، بررسی ارتباط مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت در میان شرکت‌های محدود از نظر مالی در میان شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد (پارک و همکاران، 2020). محدودیت‌های مالی، یک اتفاق برنامه‌ریزی نشده (نه الزامأ غیرمنتظره) است که نیاز به اتخاذ تصمیم‌های راهبردی و سریع دارد و اتخاذ تصمیم‌های نادرست، در این شرایط، موجب آسیب جدی به شرکت و تصویر شرکت نزد افکار عمومی‌می‌شود. در همین رابطه، چان[4] و همکاران (2017) دریافتند که به طور کلی شرکت‌هایی که با محدودیت‌های مالی روبرو هستند، هیچگونه فعالیت مسئولیت اجتماعی انجام نمی‌دهند؛ چرا که عمدتا نیازمند منابع مالی گسترده می‌باشند. همینطور ژائو و همکاران (2019) دریافتند که درگیری مسئولیت اجتماعی با محدودیت‌های مالی رابطه منفی دارد. برخی محققین معتقدند که اگر شرکت‌ها با توجه به مشارکت در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی با محدودیت‌های مالی روبرو شوند، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی می‌تواند برای عملکرد طولانی‌مدت آنها مضر باشد. از طرفی دیگر برخی از سرمایه‌گذاران تمایل به سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی دارند که خود از نظر اجتماعی مسئول بدانند؛ بنابراین ممکن است محدودیت در تأمین مالی بر تصمیم‌گیری مدیران این شرکت‌ها در خصوص مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی معمولا تأثیر کمتری داشته باشد. چرا که عدم ایفای مسئولیت آنان در فعالیت‌های اجتماعی ممکن است نگرشی منفی در بین ذینفعان ایجاد کند که این احتمالا برای ارزش شرکت مناسب نباشد. تحقیق حاضر، بخشی از مهمترین مسائل مدیریت تجاری امروزه را مورد هدف قرار داده است: محدودیت‌های مالی، مسئولیت اجتماعی شرکت، بیش‌اعتمادی مدیرعامل و عملکرد شرکت. از این نظر، این تحقیق، بر پایه نظریه سهامداران پیرامون مسئولیت اجتماعی، می‌تواند به کاهش تضاد منافع بین سهامداران و ذینفعان به ویژه در زمان عملکرد پایین مالی، کمک نماید. به طور خاص، نگاه به مسئله بیش‌اعتمادی و مسئولیت اجتماعی، با توجه به گسترش نقش مسئولیت اجتماعی در میان اجتماع امروز، بیش از پیش، ضرورت می‌یابد. اگرچه محدودیت مالی به طور مستقل، ممکن است بصورت مستقیم بر بیش‌اعتمادی مدیران مؤثر نباشد، اما هنگامی‌که وضعیت عملکرد شرکت رو به ضعف می‌گذارد، احتمال تأثیر بیش‌اعتمادی بر مسئولیت اجتماعی بیشتر است. بطور کلی، اهمیت رو به رشد مسئولیت اجتماعی با توجه به گسترش شبکه‌های اجتماعی و تأثیر این مسئله بر نظر سرمایه‌گذاران در شرکت‌ها و همچنین اهمیت بیش‌اعتمادی مدیران و تأثیر آن بر گسترش مسئولیت اجتماعی، محقق برآن شد تا پژوهش حاضر را در دستور کار قرار دهد. تا آنجا که می‌دانیم، هیچ تحقیق قبلی روابط بین بیش‌اعتمادی مدیریتی، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی، عملکرد مالی و محدودیت‌های مالی را بررسی نکرده است. مدیران بیشاعتماد، ترجیح می‌دهند فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را با توجه به ویژگی‌های خود بیشتر یا کمتر کنند. پژوهش حاضر را می‌توان جز پژوهش‌های پیش رو در زبان فارسی پیرامون مسئولیت اجتماعی، محدودیت‌های مالی و عملکرد شرکت دانست. عملکرد طولانی مدت یک شرکت به فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی و همچنین وضعیت مالی آن بستگی دارد. به طور کلی، اگر یک بنگاه اقتصادی از نظر اقتصادی محدودیتی نداشته باشد، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی کمتری که توسط یک مدیرعامل با اعتماد به نفس بالا آغاز میشود منجر به عملکرد بلندمدت منفی میشود. با این حال، اگر یک شرکت محدود باشد، انتخاب فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی کمتر، سیاست بهتری خواهد بود. بنابراین پژوهش حاضر قصد دارد تا به این سئوال پاسخ دهد که چه رابطه‌ای بین بیش‌اعتمادی مدیریت، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، عملکرد شرکت و محدودیت‌های مالی وجود دارد؟
2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش 1-2- مبانی نظری مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در دهه اخیر به پاردایم غالب تبدیل شده ا ست و شرکت‌های بزرگ و معتبر جهانی انجام فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را جزئی از استراتژی شرکتی خود می‌دانند. مسئولیت اجتماعی مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان بایستی در جهت حفظ و مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد. به عبارت دیگر، مفهومی‌که به موجب آن شرکت‌ها در عملیات و فعالیت‌های خود و در تعامل با تمام ذینفعان، به صورت داوطلبانه در مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی مشارکت می‌نمایند (اله کرم صالحی و همکاران، 1400: 288). بر اساس تئوری ذینفعان، مسئولیت‌پذیری اجتماعی یک ابزار سازمانی است که باعث استفاده اثربخش از منابع سازمان شده و در نتیجه اثر مثبتی روی عملکرد مالی شرکت دارد (مشایخ و همکاران، 1400: 42). تلاش برای جلب رضایت ذینفعان، شرکت‌ها را به سمت مشارکت بیشتر در فعالیت‌های مسئولیت‌های اجتماعی سوق می‌دهد. شرکت‌هایی که وظایف اجتماعی خود را انجام می‌دهند، منافع بسیاری بدست می‌آورند که آنها را نمی‌توان در قالب مبالغ کمّی ارائه کرد. از جمله می‌توان به استخدام و ابقای بهتر کارکنان، بهبود تصمیم‌گیری‌های درون سازمانی و صرفه‌جویی هزینه‌ها، بهبود وجهه شرکت و روابط آن با سهامداران و بهبود بازده مالی اشاره کرد. طرفداران افشای اطلاعات مسئولیت‌های اجتماعی، معتقدند که شرکت‌ها برای افزایش ثروت سهامداران، این اطلاعات را افشا می‌کنند. در واقع مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها موضوع بحث برانگیز در بین محققان در طول دهه‌های اخیر بوده است. از یک سو گروهی قرار دارند که معتقدند که کسب سود و افزایش ارزش سهام مهمترین هدف کسب و کار است و بهبود وضع رفاه اجتماعی به طور کلی وظیفه عوامل مذهبی، اجتماعی و حکومتی است (رضایی و رمضان نیا، 1396). در سمت دیگر، گروهی معتقدند که کسب و کار دارای دین اجتماعی، مدنی یا اخلاقی برای انجام فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی به منظور بهبود رفاه اجتماعی است. طرافداران این دیدگاه منکر اهمیت سود برای کسب و کار نیستند؛ با این وجود آنها معتقدند که شرکت‌ها باید مشارکت اجتماعی وسیعی در ایجاد رفاه عمومی‌از طریق تأثیرگذاری روی برنامه‌های اجتماعی داشته باشند (میشلون، پیلوناتو و ریکری[5]، 2015). همچنین مفهوم بیش‌اطمینانی مدیران به سویه‌های شناختی مدیران اشاره می‌کند. سـوگیری هـر نوع خطایی است که می‌تواند در نتیجه تجزیه‌وتحلیل یک تصمیم رخ دهد و ناشی از ضـعف در استدلال، اطلاعات و سواد مالی است (کریمی‌و همکاران، 1400: 27). علت وجودی بیش‌اطمینانی مدیران از عملکرد خود، آرامشی است که افراد از آن به دست می‌آورند .بیش‌اطمینانی با نسبت دادن موفقیت‌ها به خود، به مرور زمان افزایش می‌یابد. در واقع بیش‌اطمینانی مدیران، اعتقادی بی‌اساس دربارة توانایی‌های شناختی، قضاوت‌ها و استدلال شهودی وی است (فغانی ماکرانی و همکاران، 1400: 384). مطالعات در این زمینه حاکی از آن است که مدیران همواره به صورت کاملا عقلایی رفتار نکرده و تحت بیش‌اعتمادی و خوش‌بینی‌های مفرط ممکن است تصمیمات غیرعقلایی اتخاذ کنند که تأثیر مهمی بر فعالیت‌های مالی شرکت بگذارد (مشایخ و همکاران، 1401: 3). بر اساس برخی مطالعات مدیران عامل با اعتماد به نفس بالا، تأثیر مسئولیت اجتماعی را با دقت کمتری نسبت به مدیرعامل منطقی، ارزیابی می‌کنند. چرا که مدیران عامل با اعتماد به نفس بالا احتمالاً فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را از توانایی مدیریتی خود کم اهمیت‌تر می‌دانند، بنابراین تمایل دارند فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را کاهش دهند. همچنین، مدیران عامل با اعتماد به نفس بالا، ممکن است به دلیل انتظارات خوشبینانه از عملکرد آینده خود، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را نادیده بگیرند (پارک و همکاران، 2020). آنها معتقدند که می‌توانند ثروت سهامداران را از طریق انتخاب نکردن فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی بهبود بخشند (پارک و همکاران، 2020). از طرفی سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی همانند بیمه‌نامه و کاهنده ریسک عمل می‌کند. سرمایه‌گذاران علاقه بیشتری برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی دارند که ریسک مرتبط با آسیب محیط‌زیست و اثرات منفی روی رفاه اجتماعی را به حداقل برسانند. ما دراین مورد بحث می‌کنیم که مدیران بیش‌اطمینان به درستی این ریسک‌ها را تشخیص نمی‌دهند و کمتر در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی سرمایه‌گذاری می‌کنند (الیور، 2016). از طرفی برخی محققین معتقدند که بیش‌اعتمادی مدیرعامل می‌تواند اثر مسئولیت اجتماعی را تقویت کند. در واقع مدیران با بیش‌اطمینانی بالا، احتمالا از آنجا که به توانایی‌ها و دانش خود اعتقاد بیشتری دارند، با نگرانی کمتری به افشای اطلاعات به صورت داوطلبانه مبادرت می‌ورزند و آمادگی پاسخگویی بیشتری برای عملیات خود دارند. همچنین می‌توان ادعا کرد که این مدیران با یک بینش مثبت، اعتقاد بیشتری به ایجاد ارزش و افزایش رضایت جامعه دارند. اخیراً، بسیاری از مطالعات در رابطه با مسئولیت اجتماعی، رابطه بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی را پوشش داده‌اند. بخشی از این از مطالعات تجربی، نشان داده‌اند که تعهد شرکت نسبت به فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی اثر مثبتی روی عملکرد مالی شرکت در بلندمدت و ارزش شرکت دارد؛ چرا که این فعالیت‌ها شهرت شرکت را ارتقا می‌بخشند، به سودآوری بیشتر منجر می‌شوند و بهره‌وری کارکنان را بهبود می‌بخشند (پارک و همکاران، 2020). شرکت‌هایی که افشا مسئولیت اجتماعی بالاتری دارند، نسبت به سایرین، تأکید بیشتری بر اثرات بلندمدت تصمیمات خود دارند (فاطمه صراف و همکاران، 1401: 186). از طرف دیگر، رابطه بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی می‌تواند منفی باشد، زیرا هزینه‌های مسئولیت اجتماعی باعث ایجاد هزینه‌های اضافی برای شرکت‌ها میشود و وجوه را از سرمایه‌گذاری‌های بالقوه سودآورتر منحرف می‌کند. فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی متنوع و گوناگون هستند و عمدتا نیازمند منابع مالی گسترده می‌باشند (پارک و همکاران، 2020). بنابراین مشارکت شرکت‌ها در فعالیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی باید منوط به وجود نقدینگی و منابع مالی کافی در این خصوص باشد (حبیبی، 1398). وضعیت مالی یا محدودیت مالی عامل مهمی‌است که بر تصمیمات سرمایه‌گذاری شرکت تأثیر می‌گذارد (کیقبادی و همکاران، 1400: 190). محدودیت مالی بر این اساس کمپل (2011) معتقد است که شرکت‌های با محدودیت مالی با احتمال کمتری در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی مشارکت می‌کنند (اسمعیل پور، 1397). محققان محدودیت‌های مالی را شرایطی غیر‌عادی می‌دانند که ریسک بسیاری را به شرکت وارد می‌کند و اگر آثار زیان‌بار آن به درستی مدیریت نشود، ممکن است موجب آسیب به تمام شرکت و یا انحلال شرکت شود. با این حال برخی از سرمایه‌گذاران تمایل زیادی به شرکت‌هایی دارند که در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی مشارکت می‌کنند؛ لذا ممکن است وجود محدودیت در منابع مالی بر تصمیم‌گیری مدیران این شرکت‌ها در خصوص مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی معمولا کمتر تأثیر داشته باشد (حبیبی، 1398). همچنین بنگاه‌های تجاری از طریق کاهش مضرات خود بر جامعه می‌توانند بازده‌های بلندمدت شرکت را حداکثر نمایند (جهانشاهی، 1397).
2-2- پیشینه تجربی پژوهش پارک و همکاران (2020)، پژوهشی در زمینه بیش‌اعتمادی مدیریتی، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت و محدودیت‌های مالی انجام دادند. نمونه این تحقیق شامل 19، 367 شرکت آمریکایی از سال 1994 تا 2016 بود. نتایج حاکی از آن بود که بیش‌اعتمادی مدیرعامل با فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت رابطه منفی دارد. از آنجا که مدیران عامل بیشاعتماد احتمالاً فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را از توانایی خودشان کمتر اهمیت می‌دهند، به نظر می‌رسد فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی را کاهش می‌دهند. همچنین، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی که توسط مدیران عامل بیشاعتماد آغاز شده بودند، با عملکرد بلندمدت شرکت‌ها ارتباط منفی داشتند. با این حال، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی منجر به عملکرد بلندمدت مثبت در شرکت‌هایی که از نظر مالی محدود بودند، گردید. زریبی و بوفاته (2020)، پژوهشی در زمینه بیش‌اعتمادی مدیرعامل و فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی با هدف روشن ساختن تأثیر بیش‌اعتمادی مدیریتی بر مسئولیت اجتماعی شرکت شامل سه عامل ESG (محیط، اجتماعی و حاکمیت) پرداختند. با استفاده از معیار بیش سرمایه‌گذاری، مؤلفه بیش‌اعتمادی را اندازه‌گیری کردند. در این تحقیق از نمونه‌ای از 68 شرکت بزرگ فرانسوی در بازه زمانی 2006-2016 استفاده گردید. نتایج نشان می‌دهد که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی به بیش‌اعتمادی مدیریتی به صورت مثبت واکنش نشان می‌دهد. سانگ تای فام و تای تران (2020)، پژوهشی در زمینه افشای مسئولیت اجتماعی و عملکرد شرکت: نقش واسطه‌ای شهرت شرکت و تعدیل‌کننده صداقت و درستی مدیرعامل شرکت انجام دادند. با تجزیه‌وتحلیل مجموعه داده‌های 3588 از مشاهدات سالانه 833 شرکت در 31 کشور از 2005 تا 2011، نتایج تأثیر مثبت افشای مسئولیت اجتماعی بر شهرت شرکت را نشان می‌دهد، که به نوبه خود به عملکرد مالی یک شرکت کمک می‌کند. این مقاله، دریافت که صداقت و درستی مدیرعامل تأثیر مثبت افشای مسئولیت اجتماعی بر شهرت شرکت را به طور قابل توجهی تقویت می‌کند. یافته‌ها در سه معیار عملکرد مالی یک شرکت (Q توبین، ROA و ROE) و سه معیار برای صداقت و درستی مدیرعامل سازگار است. حاجی هاشمی (1399)، به بررسی تأثیر بیش‌اطمینانی مدیران بر میزان افشای اطلاعات به صورت داوطلبانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. در این تحقیق، تعداد 621 شرکت بورسی در دوره زمانی 1388 تا 1395 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که اطمینان بیش از حد مدیران تأثیر مثبت و معناداری بر میزان افشای اطلاعات به صورت داوطلبانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی دارد. حبیب نژاد (1399)، به بررسی اثر تعدیل‌کنندگی قدرت مدیرعامل و ساختار مالکیت بر رابطه‌ی بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد شرکت‌های بورسی پرداخت. اطلاعات نمونه شامل 110 شرکت بورسی طی سال‌های 1393- 1397 جمع‌آوری گردید. نتایج حاکی از این می‌باشد که بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد شرکت (بر اساس شاخص‌های بازده حقوق صاحبان سهام و بازده دارایی‌ها) رابطه وجود دارد. همچنین، قدرت مدیرعامل بر رابطه‌ی بین مسئولیت اجتماعی و بازده حقوق صاحبان سهام و همچنین بازده دارایی‌ها تأثیر دارد. با این وجود تمرکز مالکیت بر رابطه‌ی بین مسئولیت اجتماعی و بازده حقوق صاحبان سهام و بازده دارایی‌ها تأثیر ندارد و در نهایت مالکیت مدیریتی در رابطه بین مسئولیت اجتماعی و بازده دارایی‌ها و بازده حقوق صاحبان سهام تأثیر ندارد. ابراهیمی‌و اسکندر (1398)، به بررسی رابطه تأثیر اطمینان بیش از حد مدیریت بر ریسک‌پذیری و عملکرد شرکت پرداختند. بیش‌اطمینانی مدیریت می‌تواند بر تصمیمات و خط مشی‌های شرکت اثرگذار باشد. در این پژوهش اطمینان بیش از حد مدیران براساس دو معیار مبتنی بر سرمایه‌گذاری اندازه‌گیری شده است. متغیرهای وابسته شامل ریسک‌پذیری (انحراف معیار بازده سهام و انحراف معیار جریان وجوه نقد عملیاتی) و عملکرد شرکت (بازده دارایی‌ها، بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت کیوتوبین) می‌باشد. نمونه این تحقیق شامل 150 شرکت بورسی طی سال‌های 1390-1394 است. نتایج نشان می‌دهد اطمینان بیش از حد مدیران بر ریسک‌پذیری و عملکرد شرکت تأثیر معناداری ندارد. اکبری و همکاران (1395)، پژوهشی با عنوان تأثیر بیش‌اعتمادی مدیر بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت انجام دادند. برای گردآوری داده‌های موردنیاز برای آزمون فرضیه‌ها از روش اسناد‌کاوی استفاده گردید. در فرضیه اول رابطه بین بیش‌اعتمادی مدیران و مسئولیت اجتماعی شرکت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که بیش‌اعتمادی مدیران بر روی مسئولیت اجتماعی شرکت تأثیر معناداری دارد. در فرضیه اصلی دوم نیز شدت بیش‌اعتمادی مدیریت بر روی دو بعد فنی و نهادی مسئولیت اجتماعی شرکت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و پس از آزمون فرضیات فرعی اول و دوم و تأیید تأثیر معنی‌دار متغیر مستقل بر روی این دو بعد، نتایج حاصل از این فرضیه حاکی از آن بود که تأثیر بیش‌اعتمادی مدیران بر روی بعد فنی و بعد نهادی تفاوت چندانی باهم ندارند. نهندی (1392)، به بررسی ارتباط بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده بازار، ارزش شرکت (شاخص Q-Tobin )، محدودیت مالی (شاخصKZ )، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام و نرخ بازده دارائی‌ها به عنوان شاخص‌های عملکرد در نظر گرفته شدند. نمونه شامل 79 شرکت طی سال‌های 1385 تا 1389 بوده است. متغیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها از طریق پرسشنامه امتیازبندی گردید. نتایج روش تجزیه‌وتحلیل رگرسیون چند‌متغیره نشان می‌دهد که پس از کنترل اندازه شرکت، اهرم مالی و ریسک سیستماتیک، بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت‌ها ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود دارد.
3- فرضیههای پژوهش
4- جامعه و نمونه آماری جامعه آماری این پژوهش شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار (تعداد522 شرکت) برای یک دوره زمانی 8 ساله از سال 1392 تا پایان سال 1399 می‌باشد. در این تحقیق برای تعدیل نمودن جامعه آماری از روش حذف سیستماتیک استفاده میشود و نمونه آماری شامل کلیه شرکت‌های جامعه آماری است که حائز شرایط زیر باشند:
جدول1- حذف سیستماتیک و انتخاب نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک
منبع: www.TSETMC.com
5- ابزارها و روش‌های گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در این تحقیق برای جمع‌آوری داده‌ها مربوط به ادبیات تحقیق و فرضیه‌ها از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. داده‌های کمی مورد نیاز این تحقیق از طریق مطالعه صورت‌های مالی حسابرسی شده شرکت‌های نمونه، یادداشت‌های توضیحی، گزارشات هیات‌مدیره به مجمع عمومی سالانه و سایر بانک‌های اطلاعاتی موجود در این زمینه از جمله نرم‌افزار ره‌آورد نوین و سایت اینترنتی بورس اوراق بهادار و سایت codal.ir اسنخراج شده است. درمورد متغیر مسئولیت اجتماعی، پس از اندازه‌گیری شاخص‌های مسئولیت اجتماعی برای تعیین امتیاز ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت‌های عضو نمونه از روش تحلیل پوششی داده‌ها استفاده شده است. داده‌های جمع‌آوری شده از طریق نرم‌افزار اکسل طبقه‌بندی شده و تجزیه‌وتحلیل نهایی نیز از طریق نرم‌افزار Eviews9.0 انجام شده است.
6- روش پژوهش روش پژوهش حاضر توصیفی- همبستگی می‌باشد چون قصد دارد رابطه بین متغیرها را با جمع‌آوری داده‌های مربوط توصیف نماید.
6-1- مدل‌های پژوهش مدل پژوهش برای آزمون فرضیه اول به پیروی از تحقیق پارک و همکاران (2020)؛ به شرح ذیل است:
برای فرضیه اول، انتظار می‌رود، باشد.
مدل پژوهش برای آزمون فرضیه دوم و سوم، به پیروی از تحقیق پارک و همکاران (2020)؛ به شرح ذیل است:
برای فرضیه دوم، انتظار می‌رود، باشد. برای فرضیه سوم، انتظار می‌رود، باشد.
6-2- متغیرهای تحقیق و نحوه اندازه‌گیری آنها
برای اندازه‌گیری سطح مسئولیت اجتماعی با بهره‌گیری از الگوی مسئولیت اجتماعی کارول[6] (1979)، شاخص‌هایی برای ابعاد اقتصادی، قانونی، اخلاقی و انسان دوستانه انتخاب گردید (رضایی و محمدپور، 1396). بر همین اساس، مسئولیت اجتماعی با کمک مسئولیت اقتصادی، مسئولیت قانونی، مسئولیت اخلاقی و مسئولیت انسان‌دوستانه و با روش تحلیل پوششی داده‌ها سنجیده خواهد شد. در این پژوهش از نرم‌افزار طراحی شده توسط شرکت بهین کارا پژوه[7] برای محاسبه خروجی‌های تکنیک مذکور استفاده شد. متغیر مسئولیت اجتماعی شرکت تشکیل شده از 6 متغیر مسئولیت انسان دوستانه (I1)، مسئولیت اخلاقی (I2)، مسئولیت قانونی (I3)، مسئولیت اقتصادی (O1) و مسئولیت اقتصادی (O2) و مسئولیت اقتصادی (O 3) که به ترتیب نرم‌افزار وارد شدند. در نهایت براساس ورودی‌ها و خروجی‌ها، یک واحد کارایی محاسبه میشود که بعنوان میزان (امتیاز) ایفای مسئولیت اجتماعی در پژوهش مورد استفاده قرار می‌گیرد. عدد کارایی معیاری از ارزیابی عملکرد (تصمیم‌گیری) یک واحد اقتصادی می‌باشد. عدد کارایی یک واحد عددی بین صفر و یک را اختیار می‌کند. برای سنجش شاخص‌های مسئولیت اجتماعی از برخی از شاخص‌های استفاده شده در مقاله رمضان نیا و رضایی (1396) به شرح ذیل استفاده شده است: مسئولیت انسان‌دوستانه (I1): آنچه سازمان مایل است انجام دهد (کارول، 1979). برای سنجش این بعد از تعداد کارکنان استفاده میشود. بدین ترتیب که اجتماع از هر شرکتی انتظار دارد که کارکنان خود را در هر سال افزایش دهد یا حداقل تعدادشان را نسبت به سال قبل ثابت نگه دارد. در واقع این مسئله از دیدگاه کارآفرینی، ارزش محسوب میشود. تعدیل کارکنان به معنای امتیاز پایین‌تر در مسئولیت اجتماعی در نظر گرفته میشود. بر این اساس، این متغیر با استفاده از تعداد کارکنان، سنجیده میشود. این متغیر بعنوان ورودی در مدل تحلیل پوششی داده، در نظر گرفته میشود. مسئولیت اخلاقی (I2): مسئولیتی است که شرکت در قبال سهامداران آن باید رعایت نماید. در واقع آنچه سازمان بهتر است انجام دهد (کارول، 1979). این بعد توسط مدیریت و دستکاری سود سنجیده میشود. این مسئولیت در این پژوهش به معنای عدم دستکاری سود و به معنای دیگر، عدم مدیریت سود در نظر گرفته شده است و با تعریف مسئولیت اخلاقی همگام است. در واقع برای شرکت‌هایی که دارای اقلام تعهدی بالاتر و مساوی صفر هستند، در این متغیر صفر (امتیاز کمتر) و برای اقلام تعهدی منفی، یک (امتیاز بیشتر) در نظر گرفته شده است. این متغیر بعنوان ورودی در مدل تحلیل پوششی داده، در نظر گرفته میشود. برای محاسبه مدیریت سود، از باقی مانده فرمول تعدیل شده جونز استفاده میشود:
در معادله بالا: TAC: اقلام تعهدی تقسیم بر جمع دارایی‌های اول دوره اقلام تعهدی از تفاوت سود عملیاتی و جریان نقد ناشی از فعالیت‌های عملیاتی محاسبه میشود (بهارمقدم و قائدی ها، 1394) REV∆: تغییرات درآمد تقسیم بر جمع دارایی‌های اول دوره REC∆: تغییر در حساب‌های دریافتنی تقسیم بر جمع دارایی‌های اول دوره PPE : اموال، ماشین آلات و تجهیزات it ɛ :مدیریت سود
مسئولیت قانونی (I3): در درجه اهمیت کمتری نسبت به بعد قبلی قرار دارد. این مسئولیت بیانگر این است که هر کسب و کار لازم است از قوانین و مقررات تعیین شده برای صلاح کل جامعه پیروی کند (کارول، 1979). برای سنجش این بعد از نرخ مؤثر مالیاتی استفاده میشود که با تعریف کارول همسو است. در واقع پرداخت مالیات، به معنای رعایت قانون و حقوق اجتماعی، تلقی میشود. نحوه اندازه‌گیری این بعد در ادامه ذکر شده است.
:T هزینه مالیات :C سود قبل از کسر مالیات (نهندی و همکاران، 1396) مسئولیت اقتصادی (O1): یکی از ابعاد مسئولیت اقتصادی شرکت در قبال سهامداران، افزایش ارزش شرکت می‌باشد و ارزش نیز به کمک شاخص کیوتوبین سنجیده میشود. این متغیر بعنوان خروجی در مدل تحلیل پوششی داده، در نظر گرفته میشود. نسبت کیو توبین :
MVE: ارزش بازار حقوق صاحبان سهام : TDکل بدهی‌های شرکت TA: کل دارایی‌های شرکت
مسئولیت اقتصادی (O2): یکی از ابعاد مسئولیت اقتصادی شرکت در قبال سهامداران، افزایش رشد مالی شرکت می‌باشد و رشد مالی نیز به کمک شاخص رشد فروش سنجیده میشود. این متغیر بعنوان خروجی در مدل تحلیل پوششی داده، در نظر گرفته میشود. نرخ رشد فروش :
S: عبارتست از فروش
مسئولیت اقتصادی (O3): یکی از ابعاد مسئولیت اقتصادی شرکت در قبال سهامداران، مسئولیت اقتصادی شرکت در قبال سهامداران بازدهی سهام بالاتر شرکت می‌باشد. بازدهی سالانه سهام:
P1: قیمت سهام شرکت در پایان دوره (از اطلاعات تابلویی بورس اوراق بهادار) P0: قیمت سهام شرکت در ابتدای دوره α: درصد کل افزایش سرمایه (صورت سود و زیان شرکت‌ها) DPS: سود تقسیمی‌هر سهم (صورتجلسه مجمع عمومی)
برای اندازه‌گیری عملکرد شرکت، از بازده دارایی‌ها استفاده میشود (اورادی و همکاران، 1394). بازده دارایی‌ها بصورت زیر محاسبه میشود:
این معیار، یک متغیر دامی (مجازی) می‌باشد. اگر نسبت مخارج سرمایه‌ای شرکت i در سال مالی t بیشتر از میانه مخارج سرمایه‌ای همان دوره شرکت‌های صنعت مربوطه عضو نمونه باشد، این موضوع نشان‌دهنده بیش‌اطمینانی مدیریت بوده و OC عدد یک را اختیار می‌نماید و در غیر این صورت OC عدد صفر را اختیار می‌نماید. نسبت مخارج سرمایه‌ای شرکت در سال tبر اساس رابطه زیر از تقسیم مخارج سرمایه‌ای به کل دارایی‌های شرکت i در پایان سال t-1 محاسبه میشود.
مخارج سرمایه‌ای شامل مخارجی است که صرف خرید یا بهبود و ارتقای دارایی‌های مولد مانند: ماشین‌آلات، ساختمان‌های تجاری و تولیدی، وسایل نقلیه و... در سال tشود و بر اساس مطالعه لولن بدریناس[10] (1997)، ( ) از تفاوت خالص ارزش دفتری دارایی‌های ثابت در ابتدا و پایان دوره مالی به علاوه هزینه استهلاک محاسبه می‌گردد (حاجی ابراهیمی، 1396).
متغیرهای تعدیلی DC (محدودیت مالی): اگر جریان خالص ورود (خروج) وجوه نقد فعالیت‌های عملیاتی، نسبت به سال گذشته کاهش داشته باشد، عدد یک و در غیر این صورت، عدد صفر را اختیار می‌نماید (پارک و همکاران، 2020). OC (بیش‌اعتمادی مدیران): این متغیر قبلا تعریف شده است.
متغیرهای کنترلی SIZE (اندازه شرکت): لگارتیم طبیعی مجموع دارایی‌ها (پارک و همکاران، 2020). LEV (اهرم مالی): نسبت مجموع بدهی‌ها به مجموع دارایی‌ها (پارک و همکاران، 2020). CF (جریان نقد): سود عملیاتی بعلاوه هزینه استهلاک (پارک و همکاران، 2020). INV: نسبت مخارج سرمایه‌ای به مجموع دارایی‌ها (پارک و همکاران، 2020). MTB: نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام (پارک و همکاران، 2020).
7- یافتههای پژوهش 7-1- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق خلاصه وضعیت آمار توصیفی مربوط به متغیرهای مدل در جدول 2 ارائه شده است.
جدول 2- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق
منبع: یافتههای پژوهشگر
باتوجه به شاخص‌های ارائه شده در جدول 2 مشاهده میشود که متوسط معیار مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت ها برابر با 7388/0 می‌باشد که نشان می‌دهد که به طور متوسط شرکت‌های عضو نمونه به ازای هر 100ریال منابع، 88/73 درصد درآمد کسب می‌کنند که برای انجام فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی هزینه کنند. بالاترین امتیاز ایفای مسئولیت اجتماعی برایر یک می‌باشد و کمترین امتیاز برابر صفر می‌باشد. اگر واحدهای مورد بررسی روی مرز کارا (کارایی برابر یک یا صد درصد) قرار گیرند، می‌توان چنین استدلال کرد که از لحاظ ایفای مسئولیت اجتماعی در وضعیت مناسبی نسبت به بقیه واحدها قرار دارند و هرچه مقدار به دست آمده کمتر باشد بدان معناست که ایفای مسئولیت اجتماعی در سطح پایین‌تری قرار دارد. میانگین شاخص عملکرد آنها برابر با 1864/1 بدست آمده است که نشان می‌دهد به طور متوسط شرکت‌های عضو نمونه به ازای هر یک ریال سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها، 1864/1ریال سود کسب کرده‌اند. به طور میانگین، 50 درصد از مشاهدات نشان از بیش‌اعتمادی مدیران شرکت‌ها داشته‌اند و 78/34 درصد از مشاهدات نیز نشان از وجود محدودیت مالی در شرکت‌ها داشته‌اند. اندازه شرکت‌ها به طور متوسط برابر با 546/14 در مقیاس لگاریتمی است که بزرگترین اندازه شرکت از این حیث مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان در سال 1398 و کوچکترین آن مربوط به شرکت ماشین‌سازی نیرو محرکه در سال 1392 می‌باشد و اهرم مالی آنها به طور میانگین برابر با 5670/0 بدست آمده است که نشانگر این است که شرکت‌های عضو نمونه به طور متوسط 7/56 درصد از دارایی‌های خود را از طریق ایجاد بدهی‌های بهره‌دار به دست آورده‌اند. نسبت سود عملیاتی شرکت‌ها به طور میانگین برابر با 2629/0 و نسبت مخارج سرمایه‌ای نیز به طور متوسط برابر با 8593/0 برآورد شده است. همچنین میانگین نسبت ارزش بازار به دفتری حقوق صاحبان سهام شرکت‌ها برابر با 9429/2 برآورد شده است.
7-2- مانایی متغیرهای تحقیق به منظور بررسی مانایی متغیرهای تحقیق از آزمون لوین لین و چو استفاده شده است. این آزمون فرضیه وجود ریشه واحد در مقادیر سری را مورد آزمون قرار می‌دهد. در صورتی که فرضیه صفر آزمون مبنی بر وجود ریشه واحد در مقادیر سری رد گردد می‌توان پذیرفت که متغیرهای مورد مطالعه، مانا هستند و در غیر این صورت باید از روش‌هایی چون تفاضل‌گیری، رگرسیونی بر روی زمان و یا تبدیلات باکس و کاکس استفاده نمود. نتایج این آزمون در جدول 3 ارائه شده است.
جدول3- نتایج آزمون مانایی متغیرهای تحقیق
منبع: یافتههای پژوهشگر
همانطور که جدول 3 نشان می‌دهد، سطح معناداری آزمون‌های مذکور از خطای 05/0 کوچکتر هستند و در نتیجه فرضیه صفر آماری آزمون مبنی بر وجود ریشه واحد رد شده و می‌توان پذیرفت که متغیرهای مورد مطالعه در این سطح خطا مانا هستند و بنابراین، رفتار مقادیر متغیرها، در طول زمان دستخوش تغییرات رونددار نخواهد شد. پیش از برازش مدل رگرسیونی به منظور تعیین تابلویی و یا تلفیقی بودن مدل، از آزمون چاو یا F مقید استفاده میشود. فرضیه صفر آماری در آزمون چاو مبنی بر مناسب بودن مدل تلفیقی و فرضیه مقابل آن مبنی بر مناسب بودن مدل پانل است. همچنین آزمون هاسمن فرض ثابت یا تصادفی بودن اثرات مقطعی در مدل را مورد آزمون قرار می‌دهد. در صورتی که مدل داده‌های تابلویی مناسب باشد، انجام این آزمون ضرورت می‌یابد. نتایج حاصل از این آزمون‌ها در جدول 4 ارائه شده است.
جدول4- نتایج آزمون‌های تشخیصی چاو و هاسمن
منبع: یافتههای پژوهشگر
با توجه به سطح معناداری آزمون چاو در جهت تعیین معناداری اثرات مقطعی در مدل تحقیق مشاهده میشود که سطح معناداری این آزمون برای هر دو مدل تحقیق کوچکتر از خطای 05/0 بدست آمده (0000/0 = p-value) و نشان از معناداری اثرات مقطعی در این مدل‌ها دارد. همچنین سطوح معناداری آزمون هاسمن نیز برای هر دو مدل کوچکتر از خطای 05/0 محاسبه شده که نشان از ثابت بودن اثرات مقطعی در مدل تحقیق دارد. از این رو هر دو مدل تحقیق به روش داده‌های تابلویی با اثرات ثابت برازش داده شده‌اند.
7-4- بررسی مفروضات کلاسیک رگرسیون خطی: رگرسیون به منظور برآورد مدل مناسب با بهترین برازش، نیازمند وجود چند پیش فرض کلاسیک از قبیل آزمون همسانی واریانس، آزمون استقلال جملات خطا و آزمون نرمال بودن باقیمانده‌ها می‌باشد که نتایج حاصله در جدول 5 ذکر گردید.
جدول5- نتایج آزمون مفروضات اولیه
منبع: یافتههای پژوهشگر
7-5- نتایج آزمون فرضیه اول فرضیه اول پژوهش رابطه بین بیش‌اعتمادی مدیریت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را بررسی می‌کند. نتایج حاصل از مدل اول برای آزمون فرضیه اول پژوهش در جدول 6 نشان داده شده است.
جدول6- نتایج برآورد مدل فرضیه اول
منبع: یافتههای پژوهشگر
7-6- نتایج آزمون فرضیههای دوم و سوم به منظور آزمون فرضیههای دوم و سوم تحقیق، از تخمین مدل رگرسیونی زیر بهره گرفته شده است.
جدول7- نتایج برآورد مدل فرضیه دوم و سوم
منبع: یافتههای پژوهشگر
8- بحث و نتیجهگیری امروزه با توجه به اهمیت روزافزون مسئولیت‌پذیری اجتماعی و تأثیری که ایفای این تعهد اجتماعی بر روی تصویر شرکت نزد ذینفعان و متعاقبا بر روی بازده و عملکرد شرکت می‌گذارد، از واحدهای تجاری انتظار می‌رود که از طریق پاسخگویی به نیاز‌های جامعه، مشتریان و ذینفعان رضایت آنها را تأمین کنند. همچنین یکی از عواملی که می‌تواند بر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی اثرگذار باشد سویه بیش‌اعتمادی مدیران می‌باشد. از آنجایی که مدیران بیش‌اطمینان اعتماد بی‌جا و بیش از حد نسبت به توانایی‌ها و قضاوت‌های خود دارند، آنها همیشه تصمیمات بهینه و مطلوب اتخاد نمی‌کنند. همچنین این سویه شناختی می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری غیرمنطقی در مورد فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی نیز گردد و عواقب زیان‌بار آن متوجه واحد تجاری شود. فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی متنوع هستند و عمدتا نیازمند منابع مالی بسیاری می‌باشند (پارک و همکاران، 2020). از آنجایی که شرکت‌ها سعی در جلب رضایت ذینفعان و کسب بازده‌های بلندمدت دارند؛ لذا ممکن است وجود محدودیت در منابع مالی بر تصمیم‌گیری مدیران این شرکت‌ها در خصوص مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی تأثیر نداشته باشد. در این پژوهش 138 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی 8 سال (1392 تا 1399) مورد بررسی قرارگرفت. فرضیه اول این تحقیق به بررسی تأثیر بیش‌اعتمادی مدیران بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت پرداخت و به این نتیجه رسید که بین بیش‌اعتمادی مدیران و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. این نتیجه با نتایج برخی تحقیقات همچون زریبی و بوفاته (2020) و حاجی هاشمی (1399) مطابقت دارد. از آنجا که مدیران بیشاعتماد نسبت به رویدادهای آتی و فرصت‌های رشد پیش روی شرکت بسیار خوش‌بین هستند و در برآورد ریسک و بازده آتی اطمینان بیش از حد دارند، احتمالا با نگرانی کمتری در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی مشارکت می‌کنند. فرضیه دوم اثر تعدیل‌کنندگی بیش‌اعتمادی مدیریت بر رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را آزمون کرد. نتیجه حاکی از این بود که اعتماد بیش از حد مدیریت رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تضعیف می‌کند. این نتیجه با نتیجه تحقیق پارک و همکاران (2020) مطابقت دارد. به این صورت که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی انجام شده توسط مدیران بیش‌اطمینان به طور منفی با عملکرد شرکت در ارتباط می‌باشند. مدیران با اطمینان بیش از حد ممکن است نسبت به مشارکت در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی بی‌میل باشند؛ چرا که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی نتایج نامشخصی دارند و عمدتا نیازمند منابع مالی بسیاری می‌باشند. این مشارکت اجتماعی کمتر ممکن است به شهرت شرکت و در نتیجه به عملکرد شرکت آسیب برساند. فرضیه سوم پژوهش به بررسی اثر تعدیل‌کنندگی محدودیت‌های مالی بر ارتباط بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت پرداخت و نتایج نشان داد که محدودیت‌های مالی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تعدیل نمی‌کند. این نتیجه با نتیجه تحقیق پارک و همکاران متناقض است. بنا بر دلایلی واحدهای تجاری ممکن است حتی با وجود محدودیت‌های مالی نیز به تعهدات اجتماعی خود عمل کنند. انجام فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی در کوتاه‌مدت به منابع مالی بسیاری نیاز دارد و برای شرکت‌ها هزینه‌های اضافی دربردارد؛ با این حال این فعالیت‌ها منافع آتی بسیاری همچون اعتلای برند شرکت، کسب مزیت رقابتی، امکان جذب سرمایه بیشتر و بهبود بهروری نیز نصیب شرکت خواهد کرد. از طرفی از آنجا که عدم مشارکت در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی ذهنیت منفی در بین ذینفعان و سهامداران ایجاد می‌کند و این موضوع روی ارزش شرکت و عملکرد شرکت اثرگذار خواهد بود؛ ممکن است حتی شرکت‌های مواجه با محدودیت‌های مالی نیز به ایفای مسئولیت اجتماعی بپردازند. از طرفی امروزه وجود تحریم های اقتصادی پی در پی، سوء مدیریت های داخلی و بحران بیماری کرونا ایفای بیش از پیش فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی در کشور را ضروری می‌سازد. بدین ترتیب با توجه به نتیجه آزمون فرضیه اول به سهامداران، سرمایه‌گذاران و تحلیلگران بازار سرمایه ایران پیشنهاد میشود که در زمان تعیین عملکرد شرکت‌های بورسی به معیارهایی مانند معیار‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها توجه بیشتری نمایند. به مدیران شرکت‌ها پیشنهاد میشود که مسئولیت‌پذیری اجتماعی را به عنوان یک روش مدیریتی در مجموعه خود اجرا کنند چرا که مشارکت و افشا فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی بر شهرت و اعتبار شرکت می‌افزاید که به نوبه خود عملکرد مالی شرکت را بهبود می‌بخشد. همچنین شرکت‌ها می‌توانند به کارگرفتن مدیران با اعتماد به نفس بالا و در سطح مطلوب، در کنار تأکید به مشارکت در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی، بر ارزش شرکت بیفزایند. علاوه بر این با توجه به رابطه مثبت بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت‌ها، سازمان‌های ناظر در ایران باید افشای شاخص‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و امتیاز مربوط به آن را برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس الزامی‌کنند و اطلاعات مربوط به مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها را به صورت کارآمد سازمان دهند.
[1]. گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران ، mohadesehshaghaghi73@gmail.com. [2]. گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. نویسنده مسئول، sh.mashayekh@alzahra.ac.ir. [3] Zhao & Xiao [4] Chan [5] Michelon, Pilonato & Ricceri [6] Carroll [7] Behin-Cara-Pajoh [8] Ben-David [9] Malmendier & Tate [10] Lewellen & Badrinath | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
فهرست منابع
کریمی، زهرا، یعقوب نژاد، احمد، صمدی لرگانی، محمود، و پورعلی، محمدرضا، 1400. ارزیابی تأثیر سوگیری‌های روانشناختی فردی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی. فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 13(4)، صص. 23-52. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 540 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 174 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||