جایگاه، اعتبار و روش شناسی کتاب المدونة الکبرى ابی غانم خراسانی در فقه اباضی

فقه و مبانی حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 2، شهریور 1402، صفحه 101-114   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.3495/jiil.2023.707985

نویسندگان

مهدی ستوده کویری آرانی¹؛ حسین خوشدل مفرد^{* 2}؛ محمد ناصحی³

¹دانشجوی دکترای الهیات و معارف اسلامی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

²استاد یار گروه معارف اسلامی،واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی،کاشان،ایران (نویسنده مسؤول)

³استاد یار گروه معارف اسلامی،واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی،کاشان،ایران [e-mail]

چکیده

آثار فقهی اباضیه _ فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج که تاکنون به حیات سیاسی و عقیدتی خود ادامه داده _ نه تنها در مطالعه تاریخ این فرقه از اهمیت برخوردار است، بلکه در مطالعات فقه پژوهی تاریخ اسلام به ویژه در نواحی شبه جزیره و شمال آفریقا در خور توجهند. در میان مولفان آثار اباضی، بشر بن غانم (ابوغانم خراسانی) از جایگاه برجسته ای برخوردار است. در این مقاله به اعتبار سنجی المدونة الکبرى ابوغانم و بررسی وثاقت مولف و روش او پرداخته شده است و مهمترین سوال تحقیق جایگاه و اعتبار این کتاب نزد محدثین و فقهاست. نتیجه به دست آمده آن است که اثبات جعلی و بی اساس بودن المدونة الکبرى که برخی علمای غیر اباضی به آن قائل شده اند، دشوار است و علمای اباضی بر اصالت و صحت روایات آن اجماع دارند. از نقاط قوت المدونة الکبرى دقت در نقل احادیث، مطالعات تطبیقی و فقه مقارن و بیان مباحث فقهی در قالب پرسش و پاسخ است؛ ولی به هم ریختگی هایی نظیر اختلاط حدیث با اقوال بزرگان و همچنین درج روایات غیر مرتبط به موضوع هر باب و مرسل و منقطع بودن روایات، ضعف این کتاب شمرده می شود. این احتمال وجود دارد که به علت عدم تدوین کتاب توسط خود ابوغانم این ضعف ها به کتاب راه یافته باشد.

کلیدواژه‌ها

فقه؛ اباضیه؛ المدونة الکبرى؛ ابوغانم خراسانی؛ حدیث

مراجع