استقرارهای ساسانی حوضه رودخانه قره چای شهرستان تفرش استان مرکزی

پیام باستان‌شناس

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آذر 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/peb.2023.1997760.1033

نویسنده

علی نوراللهی^*

باستان‌شناس

چکیده

بخش مرکزی تفرش به‌صورت ناحیه‌ای کوهستانی محصور در میان کوه‌ها قرار گرفته است. این منطقه ازآنجاکه در کنار شاهراه شمال به جنوب که از حاشیه کویر می‌گذرد در دوران‌ مختلف تاریخی مورد توجه بوده و به این ناحیه جایگاه ویژه‌ای بخشیده است. در دوره ساسانی این ناحیه جزئی از ایالت جبال بوده و راه‌هایی که جنوب و جنوب غرب و غرب ایران را به نواحی شمالی و شمال شرق متصل می کرده، از این منطقه می گذشته اند. زیرا به دلیل کوهستانی بودن این ناحیه از امنیت نسبی برخوردار بوده است. در این دوره قلعه ها متعددی برای حفاظت از راههایی که از این ناحیه می گذشته اند ایجاد شده است. در بررسی این منطقه 35 محوطه استقراری از دوره ساسانی بررسی و شناسایی شد. که در کناره راه ها و حاشیه رودخانه قره چای شکل گرفته بودند. مطالعه سفالهای سطحی این محوطه ها در کنار معماری نشان می دهد که این منطقه در دوره ساسانی علاوه بر نواحی همجوار، با نواحی جنوب، جنوب غرب و شمال و شمال غرب و شمال شرق ارتباطات فرهنگی و غیره داشته است. در این نوشتار ابتدا به اهمیت بررسی باستانشناسی به عنوان ابزاری کارآمد، به پیشینه تاریخی تفرش پرداخته شده و در ادامه به محوطه ها و داده های سفالی و معماری بدست آمده از این محوطه ها پرداخته شده و مورد تحلیل قرار گرفته اند و در پایان نیز جمع بندی از کلیه مطالب ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

استقرارهای ساسانی؛ تفرش؛ حوه رودخانه قره چای؛ استان مرکزی