نقش خاندان‌های حکومتگر در دوره‌ ساسانیان با تکیه بر آثار باستان‌شناسی

پیام باستان‌شناس

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آذر 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/peb.2023.1998038.1038

نویسندگان

ایرج رجبی^{* 1}؛ شهرام جلیلیان²؛ جواد سخا³؛ مهناز سرپیشگی³

¹گروه تاریخ، داشکده علوم انسانی ،دانشگاه ازاد اسلامی، ابهر

²گروه تاریخ، دانشگاه شهید چمران، اهواز،ایران

³گروه تاریخ، دانشگاه ازاد، ابهر،ایران

چکیده

شاهنشاهی ساسانی، یکی از دو حکومت بزرگ جهان متمدن آن روز بوده است که نه تنها به لحاظ ساختار سیاسی، دینی، فرهنگی و اجتماعی، و در یک کلام تمدن، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار بوده است؛ بلکه به لحاظ جغرافیایی و وسعت مرزهایش نیز برجسته می‌نماید. طبق شواهد و مستندات تاریخی با برافتادن اشکانیان و به قدرت رسیدن ساسانیان، تمام ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه و از جمله نظام خاندانی، به‌عنوان یکی از نمادهای اصلی تداوم قدرت خاندان‌های حکومتگر به عصر ساسانی منتقل می‌شود. به ‌طور مشخص، در بازه مورد اشاره ـ از آغاز اشکانیان تا پایان ساسانیان ـ اداره تمام امور کشور به دست «هفت خاندان» بوده است و این خاندان‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین پایه‌های حفظ، پایداری و استمرار حکومت‌های متبوع خود به حساب می‌آمده‌اند. حوزه نفوذ سیاسی خاندان های مورد بحث در دوران باستان بسیار گسترده و قابل توجه بوده است به نحوی که نه تنها بسیاری مواقع عزل و نصب پادشاهان به دست آنها انجام می‌شده، بلکه گاهی تشکیل حکومتی، به وسیله این طبقه صورت می‌گرفته است. در این راستا، پژوهش حاضر در صدد است به بررسی نقش خاندان‌های حکومت‌گر در دوره‌ی ساسانیان بپردازد. انتخاب این موضوع بیشتر به دلیل آن بوده است که طبق جستجوهای محقق، تألیفات و تحقیقات مشخص و مستقلی که بتواند اطلاعانی دقیق و مفصلی در رابطه با خاندان‌های حکومتگر، جایگاه آنها و نقش و تأثیرشان در تحولات دوره خدمات‌شان به دست دهد، انجام نشده و جز مطالب بسیار اندک و پراکنده‌ای در میان تحقیقاتی اندک و آثار تاریخی، درباره‌ی خاندانهای مذکور و عملکردشان، اطلاعات خاصی یافت نشد.

کلیدواژه‌ها

اسپاهبد؛ اسپندیاد؛ زیک؛ ساسان؛ سورن پهلو؛ کارن پهلو؛ مهران

مراجع