امکان سنجی فقهی و حقوقی حمایت کیفری از میراث معنوی با نگاهی به اسناد بین‌المللی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 73، آذر 1402، صفحه 84-111   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.708075

نویسندگان

کارن روحانی¹؛ شرید بیطرفان^{* 2}؛ رضا نصیری لاریمی³

¹استادیار گروه حقوق بین الملل، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.

²دانشجوی دکتری گروه حقوق بین الملل، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری،

³ستادیار گروه حقوق بین الملل، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.

چکیده

میراث معنوی به عنوان گونه‌ی غیرملموس میراث فرهنگی، به مجموعه باورها، اعتقادات، رسوم، سنت‌ها، هنرها و نمایش‌های یک قوم یا جامعه گفته می‌شود که ریشه در تاریخ و فرهنگ آنها داشته و مورد احترام و تکریم افراد آن قوم یا جامعه قرار می‌گیرد. به رغم الحاق ایران به کنوانسیون میراث معنوی (2003) و تعهد به حراست از این میراث، فقدان مقررات مجزا برای حمایت و حراست از میراث معنوی، موضوعی است که باعث شده تعدی به این میراث نتواند با پاسخ‌های مناسب حقوقی همراه شود. این تحقیق با روش نظری و ابزار حقوق کیفری به مورد کاوی در این خصوص می‌پردازد. پرسش اصلی این نوشتار بر امکان یا عدم امکان پاسخ کیفری به متعدیان به میراث معنوی در حقوق ایران متمرکز است تا بدین وسیله امکان برخورد کیفری با مرتکبان تعدی به میراث معنوی از جهت حقوق کیفری و فقه اسلامی بررسی شود. در نهایت نیز با بررسی مقررات موجود و انطباق این مقررات با کنوانسیون میراث معنوی و نیز با قوانین و رویه برخی از کشورها، چنین نتیجه‌گیری شده است که با کاربست مقررات موجود و ارائه‌ی تفسیر منطقی از قوانین، تنها امکان پاسخ کیفری به موارد معدودی از تعدی به میراث معنوی وجود داشته و حمایت کیفری از این میراث نیازمند تدوین مقررات جامع و مانع در این خصوص است.

کلیدواژه‌ها

میراث فرهنگی؛ میراث معنوی؛ حمایت کیفری؛ جرم‌انگاری

مراجع

• قرآن
• نهج البلاغه
• احمدی میانجی، علی، (1422ق)، التبرک، تهران، مشعر
• اردبیلی، محمد علی (1394)، حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان.
• انصاری درفولی، مرتضی، (1413)، المکاسب، مجمع الفکر الاسلامی، قم.
• چلپی، فائقه و قاسم‌آبادی، مرتضی و آقاپور، کمال (1396)، تحلیلی بر جایگاه نظم عمومی در نظام حقوق ایران، فصلنامه قضاوت، دوره 17، ش 91
• حر عاملى، محمد بن حسن‏، (1409)، وسائل الشیعة، ناشر مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، قم، چاپ اول.
• دهخدا، علی‌اکبر (1363)، لغت‌نامه، تهران، انتشارات امیرکبیر
• ری شهری، محمد، (1387)، فرهنگ مسجد، قم، دارالحدیث.
• رهامی، محسن و پرویزی، سیروس (1393)، اهانت به مقدسات دینی در حقوق ایران و انگلیس، مجله حقوقی دادگستری، ش81
• شکری، رضا (1382)، جرایم علیه میراث فرهنگیف تاریخی، ماهنامه دادرسی، ش39
• جبعی عاملی، زین‌الدین، (1388)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، مترجم دکتر حمید مسجدسرایی، ناشر اندیشه­های حقوقی، کاشان.
• غنی­کله­لو، کیوان (1388)، جرایم علیه میراث فرهنگی (مطالعه تطبیقی)، تهران، شرکت سهامی روزنامه رسمی کشور
• فتاحی، محسن، (1393)، بررسی فقهی حقوقی میراث فرهنگی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
• کاشف الغطاء، علی بن محمدرضا، (1381)، النور الساطع فی الفقه النافع، ناشر چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، چاپ اول.
• کلینى، ابو جعفر محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی، ناشر دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم.
• محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن، (1407)، المعتبر فی شرح المختصر، مصححین محمد على حیدرى- مهدى شمس الدین- سید ابو محمد مرتضوى- سید على موسوى، ناشر مؤسسه سید الشهداء علیه السلام، قم، چاپ اول.
• مشکینى، میرزا على‌، (بی‌تا)، مصطلحات الفقه‌، موجود در نرم افزار چامع فقه اهل البیت.
• موسوی خلخالى، محمد مهدى، (1422)، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، مترجم جعفر الهادى، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
• میرمحمد صادقی، حسین، (1394)، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران، نشر میزان.
• نجفی، محمدحسن، (1432)، جواهر الکلام، ناشر دار احیاء تراث العربی، بیروت، چاپ هفتم.
• نقدی‌نژاد، مجتبی و نارویی، اصغر، (1390)، جرایم علیه میراث فرهنگی، تهران، انتشارات جاودانه.
• هاشمی شاهرودی، محمد، (1382)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل البیت علیهم السلام، ناشر مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، قم، چاپ اول.