راهبردهای حمایتی فقه و حقوق در ورشکستگی کیفری اشخاص حقوقی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 73، آذر 1402، صفحه 191-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.708079

نویسندگان

محمود صالحی¹؛ محمد روحانی مقدم^{* 2}؛ سید ابراهیم قدسی³

¹دانشجوی دکتری رشته حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

²دانشیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی ، سمنان ، ایران.

³دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

مبحث ورشکستگی در فقه اسلامی در باب راجع به اعسار و افلاس در منابع فقهی انعکاس یافته که با پیشرفته‌ترین راه‌ حل‌های بشری و آخرین تحولات حقوق ورشکستگی همخوانی دارد و قواعد و راه‌حل‌هایی را که جوامع بشری در یک پروسه طولانی به روش آزمون و خطا بدان دست یافته‌اند، از دیرباز در حقوق اسلامی ارائه شده و مورد عمل بوده است  درمتون فقهی ورشکستگی در بحث حجرمورد بررسی قرار گرفته است .در قوانین موضوعه هم مقرراتی وضع شده که گاهی‌ موافق‌ با دستورات‌ فقهی و در بعضی موارد برگرفته از قانون فرانسه می‌باشد . اما در مقررات کیفری کشور علیرغم پیش بینی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی توسط قانونگذار ، عدم صدور احکام ورشکستگی کیفری از سوی محاکم در رابطه با اشخاص حقوقی ، معضلات عدیده ای را به وجود آورده بگونه ای که به راهکاری جدید جهت گریز بدهکاران کلان مبدل گردیده است . هدف این مقاله بررسی راهبرد های حمایتی فقه و حقوق در ورشکستگی کیفری اشخاص حقوقی است یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد افراد سود جو  با تمسک به خلاء های تقنینی و ورشکستگی نمایی به قصد بهره مندی از معافیت هایی موجود به مقاصد نامشروع از جمله فرار از دین ، دست می یابند.

کلیدواژه‌ها

حجر؛ افلاس؛ اشخاص حقوقی؛ ورشکستگی کیفری؛ ورشکستگی نمایی

مراجع

الف )کتب فارسی

• اردبیلی ، محمدعلی ( 1384 )، حقوق جزای عمومی ، تهران ، انتشارات نشر میزان  ، جلد اول
• اسکینی ، ربیعا (1388 )، حقوق تجارت ، تهران ، انتشارات سمت ، جلد چهارم
• اسکینی ، ربیعا ( 1385 )، حقوق تجارت ورشکستگی تصفیه ، تهران ، انتشارات سمت
• آشوری ، محمد ( 1388 )، آیین دادرسی کیفری ، تهران ، انتشارات سمت ، جلد دوم
• بازگیر ، یداالله ( 1378 )، موازین حقوق تجارت در آراء دیوان عالی کشور ، تهران ، گنج دانش
• جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ( 1381 )، ترمینولوژی حقوق ، تهران ، گنج دانش ، جلد پنجم
• حبیب زاده ، محمد جعفر ( 1384 )، تحلیل جرایم کلاهبرداری و خیانت در امانت در حقوق کیفری ایران، تهران، نشردادگستر
• حبیب زاده ، محمد جعفر( 1381)، حقوق جزای اختصاصی ، تهران ، انتشارات سمت
• حسنی ، حسن ( 1384)، حقوق تعاون و حقوق تجارت ، تهران ، نشر میزان
• خالقی ، علی ( 1388 )، آیین دادرسی کیفری ، تهران ، شهردانش
• دمرچیلی، محمد ( 1384 )، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی ، تهران ، نشر میثاق عدالت
• ستوده تهرانی ، حسن  (1378  )، حقوق تجارت ، جلد چهارم ، تهران ، نشر میزان
• شامبیاتی ، هوشنگ ( 1384)، حقوق کیفری اختصاصی ، تهران ، انتشارات مجد ، جلد دوم
• عرفانی ، محمود ( 1386 )، حقوق تجارت ، تهران ، انتشارات جنگل
• علیزاده ، رامین ( 1395 )، ورشکستگی کیفری ، تهران ، انتشارات مجد
• فضلعلی ، محمد هادی ( 1398 )، ورشکستگی به تقصیرو تقلب ، تهران ، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه
• قائم مقام فرهانی ، محمد حسین ( 1385 )، ورشکستگی و تصفیه ، تهران ، انتشارات نشر میزان
• کاتوزیان ، ناصر ( 1385 )، مقدمه علم حقوق ، تهران ،نشر میثاق عدالت
• کاویانی ، کوروش ( 1396 )، نقدآرای ورشکستگی دادگاه عمومی وتجدیدنظراستان تهران ، تهران ،  مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه
• گلدوزیان ، ایرج ( 1384 )، محشای قانون مجازات اسلامی ، تهران ، انتشارات مجد
• میرمحمد صادقی ، حسین ( 1388 )، جرایم علیه اموال و مالکیت ، تهران ، نـشرمیـزان
• معاونت آموزش قوه قضائیه ( 1387 )، سیاست جنایی تقنینی ایران در جرایم اقتصادی ، تهران ، انتشارات جاودانه
• نوربها ، رضا ( 1384)، زمینه حقوق جزای عمومی ، تهران ، انتشارات گنج دانش
• ولیدی ، محمد صالح ( 1387 )، حقوق جزای اختصاصی ، تهران ، انتشارات امیر کبیر ، جلد اول

ب )کتب عربی

1-ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد،(1407)؛ جامع العلوم و الحکم ، بیروت، دارالجیل.

2-ابن عابدین، محمدامین بن عمر،(1399)،  رد المحتار علی الدر المختار ،  بیروت، دارالفکر.

3-ابن منظور، محمدبن مکرم ، (1405) ، لسان العرب ، قم ، نشر ادب حوزه

4-خویى، سید ابوالقاسم،(1401)،  منهاج الصالحین ؛  قم، مدینة العلم.

5-دیاب حضر ، سعید ، (1997)، رسایل الوافیه فی الافلاس القانون الوضعیو فقه الشریعه الاسلامیه ، بیروت ، جروس برس،

6-شهید ثانی ، زین الدین العاملی ، (1371)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه دمشقیه ، ج 4، نشر دارالکتب الاسلامیه

7-علامه حلی ، (1990) ، قواعدالاکلام، جلد 19،نشر دارالکتب الاسلامیه ، بحث شقاق سلسه الینابیع

8-فاضل لنکرانی، محمد، (1383) ، جامع المسا ئل ، قم، نشر امیر،

9-مقدس اردبیلی ،حسن بن مرتضی ،(1383)، شرح الارشاد، جلد 2،نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ،

10-موسوی الخمینی ، روح الله ،(1409)، تحریرالوسیله ، جلد 3، نشرالدارالعلم

11-نجفی ، شیخ محمد حسن ، (1412) ، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ، دارالکثبت الاسلامیه ، جلد 52

12-هانی محمد دویدار، (1989) ، القانون التجاری اللبنانی ، جلد 2 ،بیروت ، موسسه القانون والتجامع

ج)مقالات

1- السان  ، مجتبی (1393) ، «بررسی مبانی و شرایط اعمال خیار تفلیس » ، مجله پژوهش  های فقه و حقوق اسلامی ،       شماره 38 ، صص 29-50

2-جاهد، محمد علی و رامین علیزاده مهدی پستی ، ( 1390 )، «ورشکستگی به تقلب و به تقصیراز قانون تجارت تا قانون مجازات اسلامی »،  مجله پژوهشهای حقوقی  ، شماره 20،  صص 23-44

3-رایجیان اصلی ، مهرداد ( 1381 )، « تبیین استراتژی عقب نشینی یا تجدید دامنه مداخله حقوق جزا» ، مجله حقوقی و قضایی دادگستری   ، شماره 41، صص94-118

4-رحمدل ، منصور ( 1383 )، «ورشکستگی به تقلب »، مجله پژوهش های حقوقی  ، شماره 6، صص155-173

5-رحمدل ، منصور ( 1386 )، «ورشکستگی به تقصیر »، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، شماره 2، صص 113-138

6-سعید ، مریم و جلیلی شهری ، سید محسن و تاجی ، احمد  ، احمدعلی (1401) ، « مبانی فقهی سازماندهی مفلس »   ، مجله پژوهش  های فقه و حقوق اسلامی ، شماره 70 ، صص 118-134

7-عرفانی ، محمود (  1366 )، «ورشکستگی به تقصیرو تقلب» ،  مجله دانشکده حقوق دانشگاه تهران ، شماره23 ، صص 39-53

8-محقق داماد، سید مصطفی( 1389)، « بررسی احکام حجرو ورشکستگی در فقه و حقوق اسلامی » ، مجله تخصصی نور و نامه الهیات ، شماره 10 ، صص117-128

9-میرمعزی، سیدحسین ، (1380) ، « اسلام نظام اقتصادی » ، مجله اقتصاد اسلامی ، شماره 7 ، صص 91-108

      10-یوسفی ، احمدعلی (1383) ، «تاثیرمبانی فلسفی رنظام اقتصادی اسلام از دیدگاه امام علی ع » ، مجله اقتصاد اسلامی ،       شماره 9 ، صص 10-2