معاملات با حق استرداد غیررسمی با نگرش فقهی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 73، آذر 1402، صفحه 223-244   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.708080

نویسندگان

علی طالبی¹؛ نجات اله ابراهیمیان^{* 2}؛ منصور امینی³

¹دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران.

³دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران.

چکیده

از آنجایی که در رویۀ قضایی ایران، حکومت فعلی، اسناد عادی را دادگاه‌ها معتبر می‌شمارند، بسیاری از مردم برای فرار از محدودیتهای مقرر حاکم در ماده 34 قانون ثبت، معاملۀ با حق استرداد را از طریق سند عادی منعقد می‌نمایند. برخی از قضات با استناد به مفاد قانون مدنی در باب بیع شرط، معاملۀ با حق استرداد را صحیح تلقی می‌نمایند و برخی دیگر این معامله را مشمول احکام مادۀ 34 قانون ثبت قرار می‌دهند. این مقاله از نظر تعادل عوضین، دو نوع متفاوت از معامله با حق استرداد عادی را شناسایی می کند: معاملاتی که از نظر اصول عقود معاوضی مشمول یک عقد صحیح معاوضی قرار می‌گیرند و عقودی که فاقد اوصاف یک عقد معوض می‌باشد. قضات باید معاملۀ با حق استرداد را در صورتی که مشمول اوصاف بیع شرط واقعی می‌شود  را به رسمیت شناخته و از به رسمیت شناختن معاملۀ با حق استردادهای صوری و غیرواقعی خودداری ورزیده و این معاملات را برای حمایت از طلبکار یا خریدار، مشمول عقد رهن قرار بدهند.

کلیدواژه‌ها

معاملۀ با حق استرداد با سند رسمی و غیر رسمی؛ توصیف قرارداد؛ شخص ثالث با حسن نیت؛ بیع شرط

مراجع

منابع فارسی

1- امامی، سیدحسن ،(1387)،حقوق مدنی ، جلد 1، تهران ، انتشارات اسلامیه

2- امامی، سید حسن،(1397)، حقوق مدنی، جلد6، تهران،  انتشارات اسلامیه

3- امینی، عیسی ( 1401) حقوق قراردادها، تهران، انتشارات گنج دانش

4- بیرامی، احسان، (1399)، تحلیل فقهی شرط رد ثمن در بیع شرط ( با تکیه بر مکاسب شیخ انصاری و شروح ان)، سال چهارم، شماره 16

5- جعفری لنگرودی، محمدجعفر،(1340)،تاریخ حقوق ایران، نشر گیلان

6- شهیدی، مهدی،  (1371)، فروش مال غیر منقول بدون تنظیم سند رسمی ، مجلۀ تحقیقات حقوقی، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

7- شهیدی، مهدی،  (1388) ،حقوق مدنی 6 ،( عقود معین)، تهران، انتشارات  مجد

8- صالح، ایمان،(1392)، توصیف قرارداد درحقوق مدنی ایران( پایان نامه کارشناسی ارشد)

9-صفایی، سید حسین( 1396) ، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، ( قواعد عمومی قراردادها)، تهران، نشر میزان

10- کاتوزیان، ناصر، (1383)،  قواعد عمومی قراردادها – جلد 1-شمارۀ 127 به بعد . به ویزه 129و جلد3 و جلد 5، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا

11- کاتوزیان، ناصر، (1392)، اثبات و دلیل اثبات (جلد 1)، تهران، انتشارات مجد

12- محقق داماد، سیدمصطفی، ودیگران. (1379). حقوق قرارداد در فقه امامیه. تهران، انتشارات سمت

14- نصیری استیار، هادی (1391)، جایگاه اصل صحت در اسناد رسمی و عادی. مجلۀ کانون وکلای دادگستری، دورۀ جدید ، سال هشتم ،شماره 25 و26  

منابع عربی

1-قرآن کریم

2- ابن رشد، محمدبن احمد ( 1415)، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، تحقیق: خالد عطار، قم، دارالفکر

3- ابن زهره حلبی،حمزه بن علی،  (1417)، غنیه النزوع الی علمی الاصول والفروع ، تحقیق:ابراهیم بهادری ودیگران، مؤسسه امام صادق (ع)

4- ابن عابدین،محمدامین بن عمر،(1415)  ردالمختار،  دارالفکر

5- ابن نجیم مصری، زین الدین(1418)البحرالرائق فی شرح کنزالدقائق، تحقیق: زکریاعمیرات، بیروت

6-باز لبنانی، سلیم رستم، ( 1419) شرح المجله، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی

7- بهوتی، منصوربن یونس، ( 1418) کشاف القناع،  بیروت، دارالکتب العلمیه

8- حر عاملی، محمدبن حسن،( 1414)، وسایل الشیعه الی تحصیل تحصیل مسائل الشریعه،جلد 18، قم، موسسه ال البیت (ع) لاحیاءالتراث

9- حر عاملی، محمدبن حسن،( 1414)، وسایل الشیعه الی تحصیل تحصیل مسائل الشریعه،جلد 18، قم، موسسه ال البیت (ع) لاحیاءالتراث

10- حلی،  حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، بی جا، مکتبه الرضویه لاحیاءالآثارالجعفریه، بی تا

11- خلیل محی الدین،(1412)، بیع الوفاءبی جا، مؤتمر مجمع الفقه الاسلامی

12- سابق ، سید، فقه السنه، بیروت، دارالکتب العربی، بی تا

13- شهیدثانی، زین الدین بن علی، (1413)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام،جلد3 ،قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه

14- طوسی،  (1417)،  محمدبن حسن،الخلاف،  جلد 3 ،تحقیق: سیدعلی خراسانی ودیگران، قم،مؤسسه النشر الاسلامی

15- قمی سبزواری،علی بن محمد، (1379)،  جامع الخلاف و الوفاق، قم، پاسدار اسلام

16- معلوف، لوئیس،( 1385) ،فرهنگ بزرگ جامع ترین ترجمه المنجد با اضافات، ترجمۀ احمد سیاح، تهران، اسلام

17- میرمعزی، حسین،(1387)، بیع الخیار از منظر فقه و اقتصاد، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی

18- نجفی،محمدحسن،(1367)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد23، تهران، دارالکتب الاسلامیه