بررسی عنصر روایت در منظومه «ناظر و منظور» وحشی بافقی براساس نظریه تزوتان تودوروف

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 15، شماره 56، آذر 1402، صفحه 117-145   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2023.1949109.1674

نویسندگان

سیده زهرا علوی¹؛ شراره الهامی^{* 2}؛ رضا برزویی²؛ بدریه قوامی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی عنصر روایت در منظومه ی عاشقانه « ناظر ومنظور» اثر وحشی بافقی بر اساس نظریة «تزوتان تودوروف» می پردازد. ساختار روایت به شیوه سازمان دهی و مجموعه روابط و عناصر و اجزای سازنده اثر اطلاق می گردد و تحلیل ساختاری چگونگی ارتباط مابین این عناصر را بررسی می کند. از جمله دریافتن گزاره و پی رفت و هم چنین بررسی پیرنگ، راوی و زوایای سیر خطی داستان. البته غیر از موارد ذکر شده فکر و اندیشه محتوای اثر نیز بررسی می شود. بنابراین با توجه به پیدایش مکاتب نقد ادبی که باب تازه ای در پژوهشهای زبان فارسی گشوده است و هم چنین جایگاه منظومه های عاشقانه فارسی به عنوان آثار برجسته از آغاز پیدایش تاکنون، حامل بسیاری از ویژگیهای این زبان و ادبیات بوده اند و بررسی آنها از جنبه روایی قابل تأمّل است. این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به استخراج جنبه های روایی در این اثر پرداخته است. وجود هشت پی رفت وگزاره که گاه در بین آنها تعادل و عدم تعادل دیده می شود و اینکه پی رفت ها به تعادل نهایی نمی رسند، جنبه های علیت و علیت سازی برای ادامه روایت، شیوه پردازش شخصیت ها با توجه به دو عنصر عاشق و معشوق و موانع موجود برای رسیدن آنها به هم و موادگزاره ساز در روایت و... از یافته های این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

روایت؛ تودوروف؛ ناظر ومنظور؛ وحشی بافقی

مراجع

منابع:

آسابرگر،آرتور (1380)، روایت در فرهنگ عامیانه، رسانه و زندگی روزمره.

آزاد، راضیه (1388)، «روایت‎شناسی مقامات حمیدی براساس نظریه تودوروف»، پژوهش‌های ادبی، دوره 17، شماره 26، صص 9-32.

اسکولز، رابرت (1383)، عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران: نشرمرکز.

اخوت، احمد (1379)، دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: نشرفردا.

احمدی، بابک (1380)، ساختار و هرمنوتیک، تهران: انتشارات گام نو.

امیدی، فهیمه (1392)، بوطیقای روایت در داستانهای کوتاه هوشنگ گلشیری براساس نظریة تزوتان تودوروف، استادراهنما: علی گراوند، استادمشاور: علیرضا شوهانی، دانشگاه ایلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مقطع کارشناسی ارشد.

برتنس، هانس (1383)، مبانی نظریه‎ی ادبی، ترجمه‎ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.

تودوروف، تزوتان (1392)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه‎ی محمد نبوی، تهران: نشر آگه.

.............   ..........(1379)، دستورزبان داستان، مترجم ونویسنده: احمد اخوت، چاپ اول، اصفهان: فردا.

پارساپور، زهرا(1383)، مقایسه زبان حماسی وغنایی با تکیه برخسرو وشیرین و اسکندرنامه، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.

خنیفر، فاطمه (1394)، بوطیقای روایت در داستانهای کوتاه علی مؤذنی براساس نظریة تزوتان تودوروف، استادراهنما: علی گراوند، استادمشاور: علیرضا اسدی، دانشگاه ایلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مقطع کارشناسی ارشد.

شکری، یدالله (1397)، «بررسی داستان شیر وگاو از کلیله‎و‎دمنه براساس نمود نحوی نظریة روایت‌شناسی تودوروف، فنون ادبی، دوره 10، شماره4، شماره پیاپی 25، صص 67-76.

شکری، یدالله و چمنی، کبری (1397)، «روایت‎شناسی داستان طوطی و بقال از مثنوی طبق نظریة تزوتان تودوروف، پنجمین همایش متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به سبک‎شناسی، بلاغت، نقد ادبی.

صفایی‎نیا، نعیمه، و اسماعیل آذر، امیر (1398)، «روایت‌شناسی داستان خواجه نعمان بر اساس نظریة تودوروف»، نشریه پژوهش‎های نقدادبی و سبک‌شناسی، شماره 37.

فورستر، ادوارد مورگان (1369)، جنبه‎های رمان، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: نشر نگاه.

کالر، جاناتان (1385)، نظریه‌ی ادبی (معرفی بسیار مختصر)، ترجمه‎ی فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.

کاظمی طلاچی، احمد (1394)، تحلیل ساختاری دو اثر ورقه و گلشاه و وامق و عذرا براساس الگوی تودوروف، استاد راهنما: ویدا وفایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مقطع کارشناسی ارشد.

لوته، یاکوب (1388)، مقدمه‎ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمة امید نیکوفرجام، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.

مکاریک، ایرناریما (1385)، دانشنامه‎ی نظریه‎ی ادبی معاصر، ترجمه‎ی مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: نشر آگه.

وحشی بافقی، کمال الدین (1392)، دیوان اشعار، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: ثالث.

یوسفی‌پور کرمانی، پوران (1399)، «نقد و تحلیل وجوه روایتی شیرین و خسرو دهلوی برپایه دیدگاه تودوروف»، مطالعات زبانی و ادبیات غنایی، سال دهم، شماره 35.