بررسی تطبیقی کاربست شرقی و غربی نماد « شیر» از سوی نظامی و شکسپیر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آذر 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2023.1979360.2519

نویسندگان

زهره ساکیان¹؛ محمد طاهری^{* 2}

¹زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

²گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بو علی سینا

چکیده

نمادگرایی رهیافتی ادبی است که از نمادها اعم از کلمات، افراد، نشانه‌ها، مکان‌ها یا ایده‌های انتزاعی برای نشان دادن چیزی فراتر از معنای تحت اللفظی و مدلول‌های حقیقی آنها در عالم واقع استفاده می‌کند. هدف از مقاله حاضر بررسی و مقایسه تطبیقی وجوه تشابه و تفاوت مفاهیم مرتبط با نمادپردازی‌های استعاری و اسطوره‌ای «شیر» در دو اثر «اتللو» و «هملت» از شکسپیر و اثر سترگ و غنایی «خسرو و شیرین» نظامی است.

جستار پیش‌رو نشان می‌دهد استفاده از نماد اساطیری «شیر» در شیوه‌ بیان هر دو نویسنده، مفاهیم انتزاعی گسترده‌ و ویژه‌ای را شامل می‌گردد. از جمله در «هملتِ» شکسپیر، نماد شیر با مفاهیمی چون: جنون، خشم، انتقام و نفرت و در «خسرو و شیرین» نظامی با مفاهیمی چون: شکوه، جلال و عظمت همراه است؛ در کتاب «اتللو» نیز شکسپیر به شیوه‌ای متفاوت از نماد شیر در جایگاه یک استراتژی اجتماعی سود جسته است.

بررسی تحلیلی نماد موجود نشان می‌دهد که نمادپردازی «شیر» نویسندگان را در ترغیب خواننده به باورداشت ذهنیت آنان و پذیرش کاراکترهای داستانی یاری رسانده است؛ علاوه بر این، شاهد آن هستیم که‌ نویسندگان اهداف بلاغی مشترکی را از حیث ایجاز و اغراق دنبال کرده‌ و به تبع نماد «شیر» علاوه بر مفاهیم متعارف آن در میان جوامع مختلف، در آثار این دو نویسنده از مشابهت‌های خاص خود در نحوه کاربست برخوردار گشته است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ نظامی؛ شکسپیر؛ نماد؛ شیر