تحلیل ضرب‌المثل‌های لری بویراحمدی بر اساس میزان توجه به مؤلفه‌های مهارت‌های زندگی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 41، آبان 1402، صفحه 79-105   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2023.1983697.1561

نویسندگان

سمیه رضایی¹؛ سکینه حیدری^{* 2}

¹استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

²مدرّس گروه روان‌شناسی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

ضرب‌المثل‌ها نمایندۀ اعتقادات، نگرش‌ها، فرهنگ، رسوم، دانش و توجه یک قوم به مسائل مختلف‌اند که در قالب جملات قصار عامه‌پسند و با زبانی استعاری مطرح می‌شوند. این جملات قصار از طرفی باورهای یک قوم را به تصویر می‌کشند و از دیگرسو می‌توانند نقش آموزشی شایان ‌توجهی داشته باشند. ضرب‌المثل‌ها در موقعیت‌های مختلف، در ذهن جاری می‌شوند و به زبان می‌آیند. درحقیقت می‌توان گفت که ضرب‌المثل‌ها بیشتر برای کنایه به افراد و آگاهی‌بخشی یا تأکید کاربرد دارند. از آنجا که میزان توجه به مهارت‌های زندگی در یک قوم، ارتباط زیادی با فرهنگ آن قوم دارد، می‌توان با بررسی ضرب‌المثل‌های رایج در یک قوم به میزان توجه آن قوم به مهارت‌های زندگی دست یافت. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، چهارصد ضرب‌المثل رایج لری کهگیلویه و بویراحمدی بر اساس میزان و چگونگی توجه به مؤلفه‌‌های مهارت‌های زندگی بررسی شدند. ضرب‌المثل‌ها از سه کتاب با عنوان‌های گلچینی از ضرب‌المثل‌های بویراحمدی(1391)، گوشه‌هایی از فرهنگ مردم بویراحمد (1392) و گلچینی از ضرب‌المثل‌های کهگیلویه و بویراحمد (1393) استخراج شدند.  نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مؤلفه‌‌های مهارت‌های ارتباطی، تفکر انتقادی و حل مسئله، بیشترین بسامد و مؤلفۀ تفکر خلّاق و تصمیم‌گیری، کمترین بسامد را دارند. مهارت‌های ارتباطی بیشتر جنبۀ آگاهی‌بخشی دارند و مؤلفه‌‌های مهارت‌های دیگر از جمله تفکر انتقادی، حل مسئله و همدلی بیشتر برای کنایه به افراد به کار می‌روند. مؤلفه‌‌های مهارت مدیریت هیجان‌های منفی، هم برای پندآموزی و آگاهی‌بخشی و هم برای کنایه به افراد کاربرد دارند.

کلیدواژه‌ها

ضرب‌المثل‌های لری بویراحمدی؛ مهارت‌های زندگی؛ تحلیل روان‌شناسانه

مراجع

• امیریان، فریدون (1391). گلچینی از ضرب‌المثل‌های بویراحمدی. تهران: زیتون سبز.
• امیریان، فریدون (1392). گوشه‌هایی از فرهنگ مردم بویراحمد. سی‌سخت: فرهنگ مانا.
• امیریان، فریدون(1393). گلچینی از ضرب‌المثل‌های کهکیلویه و بویراحمد. سی‌سخت: فرهنگ مانا.
• بهمنیار، احمد(1381 ). داستان نامۀ بهمنیاری. به کوشش فریدون بهمنیار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• چراغی، مونا، و ابراهیمی، مریم (1397). تحلیل روانشناختی رابطه والدفرزندی در ضرب‌المثل‌های ایرانی. خانواده‌پژوهی، 14 (3)، 383-410.
• حریرچی، فیروز (1368). امثال و حکم عربی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• حیدری، آرمان، ابتکاری، محمدحسین، و محققی، عبدالمجید(1396). واکاوی مفهوم زن درضرب‌المثل‌هایلری با تأکید بر بعد نابرابری جنسیتی. فرهنگ و ادبیات عامه، 5 (17)، 221-195. dor: 1001.1.23454466.1396.5.17.3.9
• خالصی، عباس، و عالی‌خانی، سیامک (1382). مدرسۀ مروج سلامت ویژۀ دبیران. تهران: دفتر پیشگیری معاونت تربیت بدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش.
• ذوالفقاری، حسن(1388). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. جلد اول. تهران: انتشارات معین
• رزاقی، پرویز، زارعیان، حسن، امینیان، فاطمه، و فرهادی ثابت، عباسی(1390). مهارت ارتباط مؤثر. تهران: پیوند انجمن اولیا و مربیان.
• ژان‌کالوه، لویی (1379). درآمدی بر زبان‌شناسی اجتماعی. ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان.
• سبزعلی سنجانی، بتول(1384). آشنایی با برنامۀ آموزش مهارت‌های زندگی. مجلۀ رشد، (9)1، 29-21.
• شعبانی، بهرام (1399). بررسی تحلیلی آموزه‌های تعلیمی در ضرب‌المثل‌های لهجۀ جهرمی. ادبیات و زبان‌های محلّی ایران‌زمین، 6 (4)، 67-91. doi: 30495/IRLL.2021.679657
• عسکری خانقاه، اصغر، و پورتقی، رؤیا (1395). مطالعۀ فرهنگ لالایی، شعر وضرب‌المثلدر گویش قوم لر با تأکید بر نشانه‌های تفکیک جنسیت (مورد مطالعه: دو محله شهرستان بروجرد از استان لرستان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5 (2)، 344-319.  doi:10.22059/JISR.2016.59245 
• قلوبی، حسن، امینیان، فاطمه، رزاقی، پرویز، زارعیان، حسن، و فرهادی ثابت، عباس(1390). مهارت زندگی همدلی. تهران: پیوند انجمن اولیا و مربیان.
• کلینکه، کریس. ال (1381). مهارت‌های زندگی. ترجمۀ شهرام محمدخانی. تهران: اسپند هنر.
• گلشنی، فاطمه(1394). مبنای روان‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
• محمدخانی، شهرام (1383). مهارت‌های حل‌مسئله و تصمیم‌گیری مؤثر ویژه والدین. تهران: طلوع دانش.
• موتابی، فرشته، و محمدخانی، شهرام (1383). راهنمای آموزش مهارت‌های زندگی و روش‌های آموزش آن. تهران: دفتر برنامه‌ریزی امور فرهنگی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش.
• موحد، مجید، عسکری چاوردی، محمدجواد، و یادعلی، زهرا (1391). تحلیل جامعه‌شناختی از ضرب‌المثل‌های زنانه در شهرستان لامرد در استان فارس. زن در فرهنگ و هنر، 4 (2). 101-120. doi: org/10.22059/jwica.2012.24755
• نوری قاسم‌آبادی، ربابه(1383). مهارت‌های تفکر نقّادانه و تفکر خلاق. تهران: دفتر برنامه‌ریزی امور فرهنگی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش.
• همایی، جلال‌الدین(1374). معانی و بیان. به کوشش ماهدخت بانو همایی. تهران: نشر هما.
• Moreno, A. I. (2005), “an analysis of the cognitive dimension of proverbs in English and Spanish: the conceptual power of language reflecting popular believes”. SCASE Journal of Theoretical Linguistics. 2 (1): 42-54. Also available at: http://www.pulib.sk/skase/ Volumes/JTL02/04.pdf
• (2003). Which Skills are Life Skills? Available at: WWW. Life Skills- Based Education.