تحلیل کیفیت کالبدی مسکن در محلات متأثر از سیاست‌های نوسازی بافت‌ فرسوده شهری- مورد مطالعه: محله وحیدیه تهران

سیاست گذاری شهری و منطقه ای

مقاله 2، دوره 2، شماره 7، آذر 1402، صفحه 17-33   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راما قلمبردزفولی^{* 1}؛ سید محمدامین شریفی²

¹دانشیار، گروه شهرسازی، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

²کارشناس ارشد، گروه برنامه‌ریزی شهرسازی، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

چکیده

حوزه مسکن به واسطه ارتباط مستقیم آن با بهره برداران، از مهمترین بخشهای سیاستگذاری شهری به شمار می‌آید. در این میان طرح‌های نوسازی بافت فرسوده از طریق بسته‌های تشویقی، به عنوان الگویی با مزایایی نظیر توجیهات فنی، اقتصادی وزمانی مورد توجه قرار گرفته و واحدهای مسکونی فراوانی نوسازی شده است. اما نکته‌ای که در بررسی نوسازی واحدهای مسکونی در ایران و خصوصاً شهر تهران مشاهده می‌گردد، این است که اهداف کمی (مانند تعداد پروانه های صادره در بافت یا تعداد املاک تجمیع شده)در مقایسه با اهداف کیفی برنامه‌ریزی مسکن در اولویت قرار گرفته‌اند، این مسئله با سنجش ‏شاخص‏هایی چون سرانه‌ها، اندازه واحد مسکونی، تعداد پارکینگ و... قابل لمس است. در این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی سعی شد با بررسی ویژگی‌های کیفی مربوط به تناسبات کالبدی مساکن نوسازی شده در محله وحیدیه- نظام آباد تهران (به عنوان یکی از محلات بافت فرسوده که آمار نوسازی معناداری پس از ابلاغ ضوابط تشویقی بافت فرسوده داشته است) میزان انطباق کیفیت تناسب کالبدی این مساکن با نیاز ساکنان آنها ارزیابی گردد. پس از جمع آوری داده‌ها از طریق ابزار پرسشنامه ( بر گرفته از مدل نظری پژوهش)، تحلیل توصیفی و استنباطی از طریق آزمون‌های آماری انجام پذیرفت. با تحلیل نتایج پرسشنامه مشخص گردید که در  وحیدیه تناسب کالبدی واحدهای مسکونی نوساز، نتوانسته سطح انتظار معناداری با رضایتمندی ساکنان داشته باشد. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان می‌دهد معیار زیست‌محیطی و اقتصادی کمترین رتبه را در بین معیارهای بررسی شده در حوزه تناسب کالبدی داشته است. این معیارها به پایین‌بودن نرخ ‏شاخص‏هایی چون فضای‌سبز داخل ساختمان‌ها، منظر و فضای سبز محله‌و تناسب قیمت مسکن با شرایط کالبدی ملک در محدوده مورد مطالعه دلالت دارند و اطلاعات عینی نیز این کمبودها را تایید می‌کند. در تعمیم نتایج این پژوهش،  اهمیت توجه به ویژگی‌های کیفی مسکن در سیاستگذاری‌های مدیریت و برنامه‌ریزی‌شهری، جهت نیل به رضایتمندی ساکنین، برجسته می‏نماید.

کلیدواژه‌ها

مسکن؛ سیاستگذاری؛ کیفیت کالبدی؛ بافت فرسوده

مراجع

Abouzari, Panthea, & Ziari, Yusufali. (2018). Explaining the effects of the improvement and renovation policies of worn-out urban tissues (case study: District 12 of Tehran Municipality). Scientific and Research Quarterly of New Approaches in Human Geography, 11 (4), 510-491.

 Adhami, A., Meshkini, A., Raheb, G. (2021), Pattern of index data in housing planning, Publications of Housing and Urban Development Research Center

Adhami, A., Meshkini, A., Raheb, G. (2021), Pattern of index data in housing planning, Publications of Housing and Urban Development Research Center

Ahadnejad, Mohsen & et. Al(2003), Qualitative enhancement for sustainable development, First National Conference on Sustainable Building, https://civilica.com/doc/213554 (in Persian)

Azizi, M. M. (2004). Housing indicators in the process of housing planning, Honar-ha-ye Ziba, 17(17), -. (in Persian)

Balchin, P. N., & Rhoden, M. (Eds.). (1998). Housing: the essential foundations. Taylor & Francis.

 Buckley, R. M., & Kalarickal, J. (2005). Housing policy in developing countries: Conjectures and refutations. The World Bank Research Observer, 20(2), 233-257.

Farhadi, Rudabah, & Ranjbar, Ali. (1401). Evaluation of the effects of improvement and renovation in improving the quality of housing in a dilapidated context, case study: Pir Madar neighborhood of Ardabil city. Geographical Sciences (Applied Geography), 18 (41), 1-16.

Ghalambordezfuly, M., naghizadeh, M., & majedi, H. (2019). Clarification of principle’ s factors to contributing of housing quality indexes. Hoviatshahr, 12(4), 97-110. (in Persian)

ghasemi, E., & Ebrahimzadeh, I. (2015). Assessment of the Physical Indexs of Urban Housing by Sustainable Development Approach Case Study: City of Saman. Journal of Urban - Regional Studies and Research, 7(26), 83-104. (in Persian)

Hataminejad, H& Nasrabadi, M. T (2018). Planning for sustainable housing, papoli press, Mashhad (in Persian)

Jalali, M., Naji Isfahani, Z., & Khademolfogharae, M. (2019). Quality of Housing: Viewpoints of Citizens of Isfahan. Soffeh, 29(3), 21-36. (in Persian)

Lujanen, M. (1993). How useful are housing indicators as a tool for housing policy in Europe? Netherlands journal of housing and the built environment, 77-84.

Lynch, K. (1984). Good city form, Boston, MIT press.

Magliocco, A & Perini, k. (2015). The perception of green integrated into architecture; installation of a green facade in Genoa, Italy. AIMS Environ. Sci,2, 899-909.

Masoudirad, M., Ebrahimzadeh, I., & Rafieian, M. (2017). Assessment of Mehr Housing Policy According to Sustainability Indicators Case study: Khorramabad City. Geography and Environmental Planning, 28(2), 1-20. doi: 10.22108/gep.2017.98119.0

Meshkini Abolfazl, Ghazal Raheb Publications of Housing and Urban Development Research Center 2021.

 Mohammadpour, S., & Talebi, R. (2018). Spatial Analysis of Housing Indicators for Informal Settlements (Case Study, Informal Settlements In Tabriz Metropolis, 1996 and 2016). Journal of Geography and Spatial Justice, 1(2), 116-127.

Pourmohammadi, M. R. (2015). Housing planning., SAMT press (in Persian)

Rabieifar, V., Haghighat Naeini, G., & Gharaei, F. (2014). Evaluation of Physical Dimensions of Housing with Sustainable Urban Development Approach, Case Study: Region No. 8, Karaj City. Armanshahr Architecture & Urban Development, 6(11), 307-321. (in Persian)

Rafieeyan, D. M., Masoudi Rad, M., Rezaiee, M., & Masoudi Rad, M. (2014). The Evaluation of inhabitants' Satisfaction about the Residential Quality of the Mehr Housing, Case Study: Zahedan City. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 4(12), 135-150. doi: 10.22111/gaij.2014.1671(in Persian)

Reznik, O. (2014). Method of property acquisition and social status in post-communist society. SAGE Open, 4(3)

Sajadi, J., vahedi yeganeh, F., & Mohammadi, A. (2018). Measuring the relationship between the quality of housing and security of tenure in urban spontaneous settlements (A case study of Naysar, Sanandaj). Urban Structure and Function Studies, 5(16), 83-110. doi: 10.22080/shahr.2018.2013(in Persian)

 Sartipipour, M. (2010). Evaluation of rural housing in Sistan and Baluchestan province and suggest directions for future, Journal of Geography,27(8), 96-135.

Sartipipour, M. (2011). The rural housing analysis and offers for future planning, the case of sistan and blouchestan, Geography, 8(27), 95-135. (in Persian)

Shams, M., Safarirad, A., & Ghasemi, A. (2015). Qualitative and Quantitative Analysis of Housing in Borazjan City after the Revolution and Estimating the Need for Housing in 1405. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 10(32), 39-54. (in Persian)

Shieh, E. (2001). City and region in Iran, . Iran science and Technology University, second edition, Tehran. (in Persian)

Shokati, s& Aliabadi, leila (2013) Aproaches in planning for housing (From garden city to sustainable housing) First Architecture and Sustainable Urban Spaces Conference, Mashhad, https://civilica.com/doc/295097 (in Persian)

Shokrgozar, A. (2006). Urban housing development in Iran. Tehran: Haghshenas Publications (in Persian).

Štreimikienė, D. (2014). Housing indicators for assessing quality of life in Lithuania. Intelektinė ekonomika, 8(1), 25-41.

Talen,E and S.Lee (2018). Design for social diversity, routlage.

Tehran urban obsevatoty (2017) Atlas of Tehran quality of life, TMICTO press, Tehran

Tofigh, Firouz (1992) Urban planning methods, Housing & Planning Ministry, second edition, Tehran (in Persian)

Un-Habitat. (2013). Financing urban shelter: global report on human settlements 2005. Routledge.

Uzoma, I. E. )2022). Assessment of Indicators of Urban Housing Quality in Owerri Municipal, Nigeria: A Factor Analysis Approach. In Promoting Statistical Practice and Collaboration in Developing Countries (pp. 387-405). Chapman and Hall/CRC.

Zaviar, Parvaneh., Timuri, Samia., Sarwar, Rahim. (2019). Land and urban housing policies. Islamic Azad University, Yadgar Imam Khomeini Branch.