نگرشی توصیفی تحلیلی به خویشکاری زنان در افسانه های کُردی بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 مهر 1402

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2023.1993577.1579

نویسندگان

هادی یوسفی^{* 1}؛ شیوا محمدی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

افسانه‌ها به‌عنوان یکی از اجزاء مهم ادب عامه دربرگیرندۀ تاریخ و فرهنگ، افکار، اعتقادات، قواعد عرفی و اخلاقی و نوع نگرش و جهان‌بینی یک جامعه است که با بهره‌گیری از زبان و لحن ساده و قابل فهم به‌صورت مکتوب و شفاهی بخش مهمی از فرهنگ ملت‌ها را به آیندگان منتقل می‌کنند. زنان به‌عنوان بخش مهمی از جامعۀ انسانی همواره در عرصۀ افسانه‌ها حضوری فعال داشته‌اند و رفتارهایی را انجام داده‌ و یا به آن‌ها نسبت داده شده است که در الگوی پراپ با نام خویشکاری از آن یاد می‌شود و مجموع این خویشکاری‌ها نشان دهندۀ سیمای زنان در افسانه‌های یک ملت است، نوشتار حاضر در پی آن است که به روش توصیفی‌-‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، سیمای زنان و خویشکاری‌های آنان در افسانه‌های کُردی را با نگاه به الگوی ولادیمیر پراپ، بررسی و ریشه‌ها و عوامل نوع نگرش جامعه به زنان را از این منظر واکاوی نماید. بر اساس یافته‌های پژوهش، زنان در افسانه‌های کُردی بر مبنای میزان حضور به ترتیب در نقش‌های دختر، همسر، مادر، کنیز (کٌلفَت)، پیرزن، نامادری (زن بابا)، زن همسایه، مادرشوهر، خاله و ... ظاهر شده و در خویشکاری و کارکردهایی چون شریر، قهرمان، شاهزاده خانم، قهرمانِ دروغین، بخشنده، گسیل‌دارنده و یاریگر ایفای نقش می‌کنند. نقش «دختری» بالاترین بسامد را در میان شخصیت‌های افسانه‌های کُردی دارد و در میان خویشکاری‌ها بیشترین بسامد متعلق به «شرارت» است که نشانۀ نوع نگرش منفی جامعه به زنان و رفتارهای آنان است.

کلیدواژه‌ها

پراپ؛ ریخت شناسی؛ افسانه کُردی؛ زن؛ خویشکاری

مراجع