متغیرهای دوگانة تحکیم و انحطاط حکومت از دیدگاه سعدی بر مبنای نظریه هرمنوتیک اسکینر

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

دوره 15، شماره 58، شهریور 1402، صفحه 1-35   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pars.2023.708458

نویسنده

علی آسمند جونقانی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

چکیده

سعدی از شاعرانی است که بیش از دیگران دغدغة حکومت‌داری را بی‌محابا در شعر خود مطرح کرده است. او در تعامل و تقابل با حاکمان، عوامل متعددی را ارائه کرده است که در تثبیت و تحکیم همچنین انحطاط و سقوط حکومت‌ها مؤثرند. در این مقاله، با الگوی روش هرمنوتیک اسکینر به بررسی متغیرهای دوگانه ـ استحکام حکومت و انحطاط و سقوط آن ـ در لایه‌های متن و فرامتنی آثار سعدی و هنجارگریزی او از رسوم رایج و موجود پرداخته‌ایم تا برداشت دقیقی از مبانی اندیشگی و قصد و نیت مؤلف را از متن به دست آوریم. انجام این تحقیق به روش توصیفی و تحلیل محتوایی و مطالعة هرمنوتیک متن اسکینر بوده است. در این پژوهش به این نتیجه دست‌ یافتیم که سعدی با آشنایی با زمینه‌های اندیشگی نظری اعم از هنجارهای قرآن و حدیث و هنجارهای اجتماعی قبل از خود، ضمن درک شرایط عملی موجود دربارة مسائل سیاسی اجتماعی هنجارگریزی داشته است و به‌طور متعدد، هم به‌تصریح و هم به تلویح دربارة علل سقوط حاکمان و دلایل تثبیت حکومت‌ها، راهکارهای عملی را فراروی دولتمردان و امرا قرار داده است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

سعدی؛ روش هرمنوتیک اسکینر؛ سقوط و تحکیم حکومت

مراجع

1. قران کریم.
2. اسکینر کوئنتین ) ۱۳۹۳ الف(، بینش‌های علم سیاست، ترجمة مجیدی، تهران: فرهنگ جاوید.
3. اسکینر کوئنتین ) ۱۳۹۳ ب(، بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن (ج 1)، ترجمة فیروزمند، تهران: آگه.
4. امین، سیدحسن ) ۱۳۸۴)، ادبیات معاصر ایران، تهران: انتشارات دایرة المعارف ایران‌شناسی.
5. تولی، جیمز (1383)، «روش‌شناسی اسکینر در تحلیل اندیشه سیاسی»، ترجمة غلامرضا بهروزلک، مجله علوم سیاسی، شمارة 28، 84‑57.
6. حق‌جو، سیاوش (1381)، «حکمت سیاسی سعدی اخلاقی واسطه میان فرادست و فرودست و ادبیت آن»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، شمارة 6 و 7، 117‑97.
7. رجایی، فرهنگ (1376)، معرکه جهان‌بینی‌ها در خردورزی سیاسی و هویت ما ایرانیان، تهران: شرکت انتشارات احیاء کتاب.
8. زرین‌کوب عبدالحسین (1361)، نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
9. سعدی مصلح بن عبدالله (1374)، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، با مقدمه جلال‌الدین همایی، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
10. سعدی مصلح بن عبدالله) 1369‌(، گلستان سعدی، به‌تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
11. سعدی مصلح بن عبدالله (1359)، بوستان سعدی، به‌تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران: انجمن استادان.
12. صفا، ذبیح‌الله (1382)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
13. صفری نژاد، حسین (1389)، « بررسی اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی سعدی»، فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی،
14. دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شمارة 28، 239‑216.
15. ظهیری‌ناو، بیژن و پاک‌مهر، عمران (1387)، «اندیشه‌های حکومتی و سیاسی سعدی در بوستان و گلستان»، پژوهشنامه علوم انسانی، شمارة 58، 122‑99.
16. دشتی، علی (1356)، قلمرو سعدی، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
17. ریچارد، پالمرد، (1377)، علم هرمنوتیک، ترجمة محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
18. کتابی، احمد (1397)، «سعدی؛ حکومت و حقوق مردم بخش اول»، انتشارات روزنامه اطلاعات، شماره‌های 290-291.
19. قاسمی، علی (1399)، «فهم مسأله اصلی اندیشة سیاسی سعدی»، فصلنامه رهیافت سیاسی و بین‌المللی، دورة 12، شمارة 2، 68‑41.
20. محمود پناهی، محمدرضا (1394)، «بررسی روش‌شناسی هرمنوتیک قصدگرای اسکینر»، سیاست‌پژوهی، دورة دوم، شمارة 3، 178‑145.
21. مرتضوی، سید خدایار (1386). «تبیین روش‌شناسی اندیشة سیاسی از‌منظر کوئنتین اسکینر»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال سوم، شمارة اول، 159‑192.
22. نظام‌الملک توسی (1375)، سیر الملوک سیاست‌نامه، تصحیح عباس اقبال، تهران: اساطیر.
23. نظامی گنجه‌ای (1363)، مخزن‌الاسرار، به‌تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: توس.
24. یوسفی، غلامحسین (1369)، شرح گلستان سعدی، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
25. Skinner, Quentin (2002), Visions of Politics, Cambridge: Cambridge University Press
26. Skinner, Quentin (1998), meaning and nnderstanding in the history of ideas Liberty before liberalism, Cambridge, Cambridge University.