تحلیل انتقادی گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) و تأثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

دوره 15، شماره 55، شهریور 1402، صفحه 71-86   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2023.1984388.3627

نویسندگان

رشید رکابیان^{* 1}؛ محمود علیپور گرجی²؛ سعید آریا³

¹دانشیار گروه علوم سیاسی ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت الله بروجردی، بروجرد، ایران

²استادیارگروه علوم سیاسی ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت الله بروجردی، بروجرد، ایران

³دانشجوی دکتری روابط بین الملل ، دانشگاه گیلان، ایران

چکیده

با پیروزی انقلاب اسلامی سیاست خارجی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی ـ ایرانی جایگزین سیاست خارجی پیشین گشت. امام خمینی (ره) به عنوان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی دیدگاه خاصی پیرامون قانون اساسی و سیاست خارجی داشته‌اند که یک تحول عمیق در ساختار سیاست خارجی کشور ایجاد کرده و در این پژوهش با عنوان گفتمان اسلام سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است.(طرح مساله)این مسأله که گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) در تدوین و تکوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاه و نقشی داشته است به عنوان سوال اصلی پژوهش مطرح می گردد.(سؤال اصلی) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در لایه‌های مختلف آن عموماً تحت تأثیر آراء امام خمینی (ره) خصوصاً دال مرکزی گفتمان اسلامی سیاسی ایشان یعنی "اسلام گرایی" بوده است و شاخص‌های کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برگرفته از اندیشه‌های ایشان بوده است.(فرضیه)یافته‌های پژوهش به شیوه‌ای توصیفی ـ تحلیلی و با نگاهی تحلیلی ـ انتقادی نشان می‌دهد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس استکبارستیزی، نفی سبیل وعزتمندانه میباشد. (یافته‌های تحقیق)چارچوب نظری تحقیق براساس نظریه گفتمان تنظیم شده است و روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه‌ای بوده و داده ها از کتاب ها، مقالات و اسناد معتبر استخراج گردیده اند.(چارچوب نظری وروش)

کلیدواژه‌ها

سیاست خارجی؛ گفتمان؛ امام خمینی‌(ره)؛ ایران؛ قانون اساسی

مراجع

-امام خمینی، روح االله، (1378)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

-بهرامپور، شعبانعلی (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، چاپ اول.

-بهرامپور، شعبانعلی، (1378)، درآمدی بر تحلیل گفتمان، کتاب مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران : انتشارات فرهنگ گفتمان.

-بهروز لک، غلامرضا، (1385)، «اسلام سیاسی وجهانی شدن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، ش 13، صص23-45.

-چهرآزاد، سعید و ازغندی، علیرضا، طاهری، ابوالقاسم، احمدی، حمید، (1397) پردازشِ سازه انگارانۀ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دورۀ سازندگی، با تاکید بر رهیافت اسلام گرایی، مطالعات سیاسی، ش42، صص1-18.

-حسینیان، روح الله، (1388)، مبانی اندیشه سیاسی امام خمینی (جهان بینی و ایدئولوژی)، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول.

-خواجه سروی، غلامرضا، (1380)، «وحدت دین و سیاست در اندیشه امام خمینی(ره)»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 16، پاییز.صص، 76-98.

-دیاری بیدگلی، محمدتقی ، داوری، روح الله، (1400)، تأثیر آیه نفی سبیل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشنامه معارف قرآنی، ش44، صص7-40.

-دهقانی فیروزآبادی سیدجلال، (1390) نظریه اسلامی سیاست خارجی: چهارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، روابط خارجی، دوره3، ش9، صص7-47.

-_______________________ (1388)، « گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه معرفت سیاسی، سال اول، شماره 1، بهار، صص،45-62.

-دهشیری، محمدرضا، (1378)، مقدمه ای بر اندیشه‌های سیاسی امام خمینی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

-زارعی، بهادر و علی زینی وند و کیمیا محمدی، (1393)، «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 36، بهار، صص، 108-138.

-سعید نسب، سید‌هاشم، (1389)، «بحران بحرین»، فصلنامه پژوهش‌های منطقه ای، شماره 5، قم، جامعه المصطفی العالمی،. صص،67-86.

-سیدنژاد، سیدباقر، (1389)، مطالعه ی تحلیلی و تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با نظریه ی سازه انگاری، علوم سیاسی، ش49، صص163-186.

-عمید زنجانی، عباسعلی، (1385)، حقوق اساسی ایران، چاپ اول، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

-علویان، مرتضی و لیلا حسن نیا و فاطمه پورحسن، (1397)، «صدور انقلاب در اندیشه امام خمینی (ره)»، فصلنامه معرفت، سال بیست و هفتم، شماره نهم، پاییز، صص121-140.

-غفاری هشجین، زاهد و علیزاده، قدسی، (1390)، «مولفه‌های اساسی بیداری اسلامی در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی(ره)»، دو فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال اول، بهار وتابستان، شماره اول.صص86-74.

-فتحی، یوسف، (1393)، «نسبت صدور انقلاب اسلامی وبیداری اسلامی از منظر امام خمینی (ره)»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، بهار، شماره 36، صص،96-118.

-فلاح نژاد، علی، (1384)، سیاست صدور انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. -قوام، عبدالعلی، (1381)، سیاست بین الملل و سیاست خارجی، تهران، انتشارات سمت. -قانون اساسی جمهوری اسلامی، تهران، امیرکبیر

-کاوه، علی ,علیرضا رضایی، (1400)، هرمنوتیک انتقادی؛ چارچوبی برای تحلیل تنش زدایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات سیاسی، ش52، ص27-52.

-مقتدر، هوشنگ؛ (1358)، مباحثی پیرامون سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران، انتشارات دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی.

-منصوری، جواد، (1376)، نظری به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جواد منصوری، تهران، وزارت امورخارجه.

-نائبیان، جلیل، (1393)، روابط ایران با دول خارجی در دوران قاجاریه، تهران، انتشارات فردابه، چاپ ششم.