تحلیل جایگاه نشانه‌ در شکل‌گیری ماهیت و هویت معماری دوره پهلوی دوم

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

دوره 18، شماره 57، دی 1402

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

رعنا ملکی¹؛ مهروش کاظمی شیشوان^{* 2}؛ اکرم حسینی³؛ مهدی سیدالماسی⁴

¹دانشجوی دکترای معماری، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

²استادیار گروه معماری، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

³استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

⁴استادیار گروه معماری، مؤسسه آموزش عالی اسوه معاصر، تبریز، ایران.

چکیده

در دوره پهلوی دوم به دلیل برقراری ثبات و امنیت و وجود دولت مرکزی قدرتمند، امکان ساخت و پرداخت زبان جدید برای معماری کشور فراهم آمد که با ورود حجم عظیمی از واژگان، ساختارها و محتوای جدید از منابع غربی و انتخاب هدفمند برخی از واژگان تاریخی معماری بومی همراه بوده است. برای فهم وضعیت فعلی و حل مسائل پیشرو، درک تحولات معاصر معماری و به عبارت دیگر فهم و تسلط بر این زبان جدید ضرورت دارد. در ایران، پژوهش های متعددی در زمینه معناشناسی و نشانه شناسی معماری دوره های مختلف، با دیدگاه های متفاوت انجام شده که در این میان، معماری دوره پهلوی دوم به دلیل تحولات فکری و ساختاری بنیادین، واجد ارزش برای تحقیقات بیشتر و عمیق‌تر است. در این تحقیق تلاش بر شناسایی ماهیت نشانه‌ شناختی معماری معاصر ایران در برخی بناهای دوره پهلوی دوم و تبیین عوامل موثر در شکل‌گیری آن بوده است. این پژوهش از نظر محتوا، کمی-کیفی است که با دیدگاه توصیفی-تحلیلی و با در پیش گرفتن نگرشی تحلیلی، با رویکردی نشانه‌ شناسانه و کاربرد آرا و نظرات علمی متخصصان و صاحب ‌نظران این حوزه انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد آنچه در معماری این دوره به عنوان عامل معناساز «نشانه» قابل شناسایی است، در هر سه حالت شمایل، نمایه و نماد و در موارد معدودی در قالب نمایه  شمایل می تواند نمود یابد. اما بدیهی می نماید که هیچ نشانه-ای یکسره نمی تواند شمایلی، نمایه ای یا نمادین باشد و اگر واقع بینانه تر مورد مداقه قرار گیرند، هر نشانه ترکیبی از هر سه نوع است که در هر مورد، یکی بر دو تای دیگر چیرگی دارد.

کلیدواژه‌ها

نشانه؛ معماری؛ پهلوی؛ ماهیت؛ هویت

مراجع