تحلیل گفتمان انتقادی در فیلم ملی و راه‌های نرفته‌اش: تاثیر جنسیت در روابط قدرت از دیدگاه فرکلاف

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 آذر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2023.1988296.1739

نویسندگان

مروارید حق گشا¹؛ فروغ کاظمی^{* 2}

¹گروه زبانشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²گروه زبان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هدف مقاله حاضر بررسی فیلم "ملی و راه‌های نرفته‌اش" از منظر تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس رویکرد فرکلاف است. این پژوهش به روش توصیفی_تحلیلی و با مطالعه دیالوگ‌های فیلم در تلاش است تا به شیوه‌بروز قدرت و تاثیر جنسیت بر آن و تاثیر تفکرات سنتی و تعصبات جاهلانه بر کلام شخصیت‌های فیلم بپردازد. باتوجه‌به تحلیل‌ها، شخصیت‌های فیلم بر اساس تحکم و انعطاف موجود در گفتار خود ازطریق رفتارهای پرخاشگرایانه، لحن‌های خشونت‌آمیز و در شرایط عدم اعتمادبه‌نفس و احساس عدم امنیت به‌ترتیب، قدرت یا ضعف کلامی خود را آشکار می‌سازند که معرف ایدئولوژی و دیدگاه جنسیتی شخصیت‌های فیلم است. نتایج حاکی از آن است که تعصبات حاکم بر خانواده، سنت‌گرایی افراطی و استراتژی‌های کلامی شخصیت‌ها که برگرفته از جنسیت آن‌هاست بر قدرت زبانی اثر‌گذار است. به‌گونه‌ای که وجود قدرت زبانی برای مردان و فقدانش برای زنان متجلی و مشهود است. فرکلاف زبان و ایدئولوژی را در کنار هم به‌مثابه ابزاری جهت تحلیل انتقادی گفتمان می‌شمارد. بررسی‌ها مطابق دیدگاه وی، نشان می‌دهد که چگونه گفتار شخصیت‌های مذکر فیلم در بافت‌های خانوادگی و اجتماعی مختلف، توانسته‌است نقش تثبیت‌کننده جایگاه قدرت را ایفا کند. این پژوهش، گفتمان حاکم و غالب مردانه را با مناسبات قدرت به‌گونه‌ای تبیین می‌نماید که سعی دارد زبان و صدای زنانه را تحت سیطره خود درآورد. در این میان بستری وجود دارد که بستر اجتماعی جامعه و خانواده سنتی است که درحال گذر به جامعه مدرن است و این مناسبات قدرت را به چالش می‌کشد. سرانجام این جدال به شکل‌گیری آنچه می‌انجامد که محققان در مقاله به آن رسیده‌اند.

کلیدواژه‌ها

تحلیل گفتمان انتقادی؛ قدرت؛ جنسیت؛ دیدگاه فرکلاف؛ فیلم ملی و راه‌های نرفته‌اش