بررسی دیدگاه حافظ رجب برسی در باب انسان کامل از منظر عرفان اسلامی

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708521

نویسندگان

حسین طهماسب کاظمی¹؛ حسن سعیدی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

²دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

چکیده

بحث انسان کامل از موضوعات بسیار حائز اهمیت در حوزه عرفان اسلامی است که از زوایای مختلف  مورد بحث و کندوکاو قرارگرفته­است. اما  در این میان «حافظ رجب بُرسی» که شخصیتی شیعی و به­لحاظ رویکرد علمی دارای گونه­ای از ابهام است نیز به موضوع انسان کامل پرداخته­است. اینکه برخی وی را به غلوّ متهم­کرده­اند، مسئله­ای است که نگارنده با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی به بررسی آن پرداخته­است و می­توان­گفت بررسی نسبت دیدگاه او در باب انسان کامل با نگرش عرفانی و استناد دیدگاه و الهام وی از منابع دینی تاکنون مورد بررسی قرارنگرفته­است. در فرایند تحقیق به این نتیجه دست­یافته­ایم که وی با نگرشی عرفانی و با استناد به نصوص و منابع  دینی که در شأن و مقامات عرفانی - ولایی حضرات معصومین(ع)، به­ویژه حضرت امیرالمومنین(ع) در آثار خود بالاخص، کتاب مشارق­ الانوار­الیقین فی حقایق امیرالمومنین(ع) واردشده­است. و دیدگاه وی در این خصوص با دیدگاه عارفان و منابع دینی نیز سازگار است. رجب برسی با الهام از نصوص دینی، انسان کامل را دارای همه مراتب تجلیات الهی، کون جامع، اسم اعظم الله، کلمه تام الهی، خلیفه­الله مطلق، یدالله، عین­الله، لسان­الله و... می‌داند و به­تفصیل به مظهریت اسماء و صفات الهی بودن انسان کامل می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

رجب برسی؛ تجلی؛ مراتب تجلیات الهی (حضرات خمس)؛ انسان کامل

مراجع