"ورع و عفت" در آموزه‌های فقهی و عرفانی

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 55-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708526

نویسندگان

حیدر امیرپور^{* 1}؛ قاسم جعفری²؛ سمانه رامهء³؛ علیرضا پور بافرانی⁴؛ حسن شیبانی فر⁴

¹دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور،ایران، نویسنده مسئول: [e-mail]

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، ایران.

³دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران جنوب، ایران.

⁴استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دانشگاه پیام نور، ایران.

چکیده

در واقعیات عملی زندگی مسلمانان، عدم استفاده از اخلاق اسلامی در گفتار و عمل قابل­توجه است و این کوتاهی شخصیت آن‌ها را مخدوش و موجودیت‌شان را با خطر مواجه­می‌کند. تعهد به عبودیت و اجرای آن از مسیر شناخت مفاهیم و مصادیق پرستش و تقرب به ذات الهی همچون "ورع" و "عفت"، زندگی جامعه اسلامی را با ایجاد تعادل و مقاومت در برابر وسوسه‌های ویرانگر، حفظ­می‌کند. در مطالعه پیش رو به بحث و غور در آیات قرآن و نقد روایات مربوط به ورع و عفت پرداختیم. نتایج پژوهش دلالت بر این دارند که ورع و عفت از واژه‌های مهم حوزه فقه­السلوک و علم­السلوک معارف اسلامی هستند و اشتراک معنوی با هم دارند و تحت این عناوین، مصادیق مختلفی قرارمی‌گیرند. اگر دانش فقهی، شامل اعمال ظاهریِ نماز، زکات، ذکر، حمد و دعا باشد، علم­السلوک و عرفان، مربوط به نیت، اخلاص، توکل، توبه به­سوی خدا، امید، ترس، شکرگذاری، صبر، تقوا، عفت، زهد و ورع و سایر منازل سلوک برای سائرین و سالکان این راه است. هر دو این عناوین برگونه‌ای از بازدارندگی، پرهیز و ممانعت، دلالت­دارند. معنای ورع و عفت در مصادیق خود بنابه شرایط متن و فرامتن که این مصداق، در آن نمود پیدامی‌کند متفاوت خواهدبود. مطالعه پیش­رو به شیوه توصیفی-تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

عبودیت؛ عبد؛ ابتلاء؛ پرهیز؛ تکلیف؛ حقیقت دین؛ ورع؛ عفت

مراجع