عشق در اشعار عرفانی امام خمینی (ره)

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 73-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708527

نویسندگان

اقدس جهانگیری¹؛ علی اکبر افراسیاب پور^{* 2}؛ فرج‌اله براتی³؛ مریم بختیار⁴

¹دانشجوی دکتری گروه عرفان اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

²دانشیار گروه ادبیات فارسی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

⁴استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

امام خمینی ، قائل به پوشیده­بودن مفهوم عشق به اقتضای پوشیدگی ذات الهی است. وی از سویی بر این عقیده است که عالم هستی همگی سایه حضرت محبوبند حتی عشق جبلی و فطری نیز متعلق به محبوب است و از سویی دیگر آن محبوب مطلق را در نهایت خفا وصف­کرده­است، تا جایی که حتی به­کاربردن واژگان غیب باطن را نیز در باب ذات الهی از سر ناچار و اضطرار می­داند. زبان غزل و مطلع­های شورانگیز و مضامین عاشقانه و عبارات بی­پروا، مجالی برای درس و بحث عرفان نمی­گذارد و اگر اثری و ثمری از عرفان هست، لُبّ و عصارۀ آن است که چون حلقه بر درِ عشق، سر می­کوبد و حاجت می­گوید. وصل عبارت است از وحدت حقیقت، چون سرّ به حق متصل­گشت جز حق نبیند و نفس را از خود به­طوری غایب گرداند که از کس خبر ندارد. امام با همه عظمتی که برای ارباب عرفان قائل است، ولی شخصیت عرفانی او از همه آنان ممتاز است.  حضرت امام(ره) در آثار عرفانی خود به مقام وصل با موضوعات مختلف اشاره­کرده­است. امام معتقد است که چشم­پوشی از لذت­های دنیوی نه­تنها حجاب­های ظلمانی را کنارمی­زند بلکه پرده­های نور را یکی پس از دیگری از میان­ برمی­دارد. روحیۀ ملامت­گری در مکتب عرفانی امام در شعرشان مشهود است. همچنین غزل­هایشان در کلام و محتوا متناقض­نماست.

کلیدواژه‌ها

عشق؛ عرفان؛ شعر امام خمینی (ره)؛ غزل؛ مضامین عاشقانه؛ عشق جبلی و فطری

مراجع