بررسی تطبیقی نفس از دیدگاه حسن‌زاده آملی و فروید

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 129-146   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708530

نویسندگان

اشرف میکائیلی^{* 1}؛ صادق صالحی²

¹استادیار گروه معارف اسلامی،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

²کارشناسی ارشد عرفان اسلامی،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

چکیده

در روان­شناسی، شناخت نفس و مراتب آن نقش بنیادینی در شناخت انسان دارد. از طرفی نفس شناسی در بسیاری از نظریات اخلاقی مبنای شکل­گیری فضایل اخلاقی است. ازآنجاکه نفس در نظریات اخلاق فلسفی اسلامی قرابت­هایی با شخصیت و نفس­شناسی در نظریات روان­شناسی دارد، می­توان بررسی تطبیقی بین دیدگاه حسن­زاده آملی و فروید انجام­داد. یکی از مسائل مهم در شناخت انسان و شخصیت او، بحث نفس و نظریه‎های مربوط به آن است و می‎توان ­فت آنچه مطالعات پراکنده روان‌شناسی را انسجام­می‎بخشد و به آن­ها معنا و مفهوم روشنی می‎دهد، تفسیر این یافته‎ها و مطالعات در سایه نظریه منسجمی است که بتواند رفتار انسان را در تمامی ابعاد آن توجیه و تبیین کند. ازاین­رو در این پژوهش تلاش­شده­است با روش تحلیل محتوا به بررسی تطبیقی نفس از دیدگاه حسن­زاده آملی و فروید پرداخته­شود. از دیدگاه حسن­زاده آملی، نفس جوهری است که به علت بی‌حدوحصر بودن سعه وجودی آن، تعریف بردار نیست، ملکات اعمال و ادراکات در نفس انسان افزون بر تأثیر در ذات، موجب اتحاد آن‌ها با ذات انسان می‌گردد، تا آنجا که در سرای آخرت هر نفس انسانی، یک نوع خواهدبود تحت جنس، نه فرد که تحت نوع است؛ اما از دیدگاه فروید مفاهیم «او»، «من» و «من برتر»، هم انواع مختلف نفس هستند و هم در مراحل مختلف رشد فرد به­وجودمی‎آیند.

کلیدواژه‌ها

نفس؛ نهاد؛ تجرد؛ مراتب نفس

مراجع