بررسی مفاهیم عرفانی در دیوان املای بخارایی

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 147-170   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708531

نویسندگان

طاهره صفوی‌نژاد¹؛ جلیل نظری^{* 2}؛ محمدرضا معصومی³

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج ایران،نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

چکیده

املای بخارایی از شاعران عارف­مسلک منطقۀ ورارود آسیای مرکزی است که سیروسلوک عارفانه را در خدمت پیران خویش طی­نموده و به مقامات یقین نائل­آمده­است. غزلیاتش مشحون از اصطلاحات و رموز عرفانی است. هدف از انجام این مقاله بررسی مفاهیم عرفانی در دیوان املای بخارایی است که به شیوه کتابخانه­ای و به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت­گرفته­است. تحلیل محتوایی غزلیات وی نشان­می­دهد که وی در سیروسلوک عارفانه، عشق، تقابل عقل و عشق و برتری عشق بر عقل، ستیز با زاهدنماها ، رندنوازی، گرایش به جبر و پارسایی تحت­تأثیر عارفان بزرگی چون حافظ و مولاناست و بسیاری از غزلیات خود را به تبعیت از آن­ها سروده­است. املا برای بیان تجربیات خود در حوزۀ عرفان و تصوف از الفاظ، اصطلاحات و عبارات رمزگونه و نمادین عرفانی چون ساقی، زلف، آب حیات، خرابات، می، میکده و ... بهره­برده­است .

کلیدواژه‌ها

دیوان غزلیات؛ مفاهیم عرفانی؛ املای بخارایی

مراجع