ریاستیزی و نقد شخصیت‌های زاهدنما از دیدگاه بیدل‌دهلوی

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 209-230   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708535

نویسندگان

اکرم‌السادات برقعی‌ثابت¹؛ عبدالرضا مدرس‌زاده^{* 2}؛ اصغر دادبه³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

بیدل دهلوی تحت­تأثیر آموزه‌های عرفانی شیخ نظام‌الدین اولیاء است و از این جهت توجه به دین و عرفان در شعر او نمود دارد و اشعارش مملو از مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی – انسانی است. ضمن اینکه او به­عنوان یک شاعر آزاده و منتقد رفتارهای دین‌باوران را آسیب‌شناسی­کرده­است و با نقد آن رفتارها حتی ریاستیز و منتقدی صریح‌اللهجه‌ نامیده شده­است، او کوشیده حقیقت دینی و حیات را از رهگذر اندیشه‌ای آزاد کشف­کند و آنانکه دین را وسیلة ریا قرارداده‌اند و جمعی را به خود مشغول نموده و بازار ریاکاریشان گرم است و در نظر مردم محبوب و گاه مقبولند عوام­فریبی­شان را برملاسازد و مهم‌تر آنکه او از نظر بنیاد اندیشه و فهم هستی، جهان او، جهانی دینی است و از دریچة دین و فهم دینی به جهان نگریسته و زندگانی را معنا نموده و سخنانش می‌تواند راهگشای معنوی برای انسان که در این عصر اسیر تمدن مادی و ماشینی است باشد و آن پیش­گرفتن راه عشق و عرفان و فضایل اخلاقی است.

کلیدواژه‌ها

بیدل دهلوی؛ ریا؛ ریاستیزی؛ شخصیت‌های دینی زاهدنما

مراجع