تحلیل گفتمان عرفانی شیخ عبدالقادر گیلانی براساس استعاره‌ مفهومی عشق، با تأکید بر دیوان اشعار

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 277-296   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708538

نویسندگان

آرزو قادری¹؛ اکرم کرانی^{* 2}؛ مسعود دهقان³

¹دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

²استادیار، گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]

³دانشیارگروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی، دامشگاه کردستان، سنندج،ایران.

چکیده

رمزگشایی اسرار نهفته در متون ماندگار، خرد پژوهشگران را به­چالش­می‌کشد تا با شیوه‌های نوین و پذیرفته­شده، این میراث‌های کهن، بازبینی و بررسی­شوند. یکی از راه‌های دسترسی به گفتمان غالب در این متون، تحلیل گفتمان از طریق استعاره‌های برجسته و پربسامد در آن است که لایه‌های پنهان تفکر پدیدآورنده اثر را آشکارمی‌کند. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل گفتمان عرفانی شیخ عبدالقادر گیلانی است که در طول قرن‌ها برحوادث سیاسی و عقیدتی بخشی از جهان اسلام تأثیرگذار بوده­است که براساس تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین انجام­شده­است، بدین منظور استعاره پربسامد عشق در دیوان اشعار وی در چهارچوب نظری لیکاف و جانسون (1980) دربارۀ استعاره بررسی و از الگوی فرایند تشخیص استعاره گروه پراگلجاز (2007) برای دسته‌بندی استعاره‌ها در سطح توصیف استفاده­شد. پژوهش حاضر به­صورت کیفی بوده، درعین­حال، برای تحلیل داده‌ها در سطح توصیف از روش کمی و آماری از طریق نرم‌افزار SPSS نیز استفاده­شده­است. یافته‌ها حاکی از آن است که در گفتمان شیخ گیلانی رابطه مطلوب بنده با خداوند، رابطه عاشق و معشوقی است نه عابد و معبودی. او از استعاره‌ها نه برای زیبایی کلام، بلکه عینی­ساختن پیام خود و به­چالش­کشیدن عقیده حاکم آن زمان استفاده­کرده­است. گفتمان وی درویشانه، ساده و بدوی بوده و اصل آن بر پایه تساهل و تسامح است و یکی از دلایل گرایش به طریقت وی، نبودن آداب و  اسقاط تشریفات ویژه و دست­وپاگیر بوده­است.

کلیدواژه‌ها

استعاره مفهومی؛ گفتمان انتقادی؛ عشق؛ عبدالقادر گیلانی

مراجع