معروف و منکر از منظر تأویل

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 78، دی 1402، صفحه 381-400   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.708543

نویسندگان

سیدمحمد رضوی^{* 1}؛ مرضیه صائمی²

¹استادیار گروه علوم قرآن وحدیث، واحد تهران مرکزی. دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

²دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

معروف و منکر از جمله اموری است که همواره مورد توجه شریعت قرارداشته و بر هیچ اندیشمندی جایگاه و نقش کلیدی آن ، به­منظور تحقّق احکام و فرامین الهی پنهان و پوشیده­ نیست. در این میان ، آنچه بیش از پیش مورد توجه محققان و اهل قلم قرارگرفته­است ، نگاه سنتی به مسئله امر به معروف و نهی از منکر و ذکر مصادیق مختلف  و بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی آن بوده­است و اما آنچه نادیده­انگاشته­شده، تأویل معروف و منکر و به عبارت دیگر مصداق اتّم و اکمل و به دیگر سخن تأویل اعظم این دو پدیده می­باشد .بدین منظور، این مقاله درصدد بررسی معروف و منکر از منظر تأویل خواهدبود. نگارندگان بر این باورند که محقّق گشتن معروف-  با تعریف و تأویلی که از آن ارائ­ می­شود- خود زمینه­ساز بروز و ظهور تمام مصادیق معروف خواهدبود و در مقابل، ‌انکار چنین معروفی،‌ به انکار دیگر معروف­ها و امر به تمام منکرها خواهدانجامید. بدین منظور ابتدا بحثی کوتاه درباره تأویل و رسوخ در علم خواهیم­داشت و به دنبال آن به بررسی تأویل از منظر عرفا  و فلاسفه و انواع تأویل  به روایت «نعمانی» و به نقل از امیرالمؤمنین (ع) همت خواهیم­گمارد و پس از آن بخشی از این انواع تأویل را که در ارتباط با موضوع مورد بحث است، مورد توجه قرارخواهیم داد.

کلیدواژه‌ها

تأویل؛ رسوخ مطلق و نسبی؛ عرفا و فلاسفه؛ کاتب نعمانی؛ معروف؛ ‌منکر

مراجع