نسبت صناعت با هنر در آثار حکمی قطب‌الدین شیرازی

بنیان های حکمی-فلسفی هنر ایرانی

دوره 2، شماره 3 - شماره پیاپی 5، آذر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30486/pia.2023.2001377.1057

نویسندگان

سمیرا افراز¹؛ اسماعیل بنی اردلان^{* 2}؛ هادی ربیعی³

¹دانشجوی دکتری گروه فلسفۀ هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

²دانشیار، گروه پژوهش هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

³استادیار، گروه فلسفۀ هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

واژه صناعت به مفهوم هنر به معنای رایج امروزی می‌باشد. از دیرباز واژه صناعت، به مفهوم عام‌تر به‌جای هنر به کار گرفته می‌شد و در تفکر اندیشمندان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است؛ به‌عنوان‌مثال در متون ادبی به مفهوم فضیلت و در حکمت و تصوف اسلامی به مفهوم حرفه و پیشه یادکرده‌اند؛ اما کاری که قداست دارد و بر بُعد جسمانی و معنوی استوار گردیده است و در اندیشه و تفکر هرکدام از حکما و فلاسفه اسلامی به یک نحوی تعریف می‌گردد؛ بنابراین این حکما به تألیف آثار صناعی از بُعد معنوی نگریسته‌اند؛ بی‌شک منابع یونانی و همچنین آرای منتقدان پیش از سقراط، اولین مأخذ مباحث صناعت می‌باشد. قطب‌الدین بدون تردید وام‌دار چنین نظریات عظیمی در حوزه فلسفه، اخلاق و معنویت و یا به‌نوعی دیگر همان حکمت است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخ به این سوالات است که: درآثار قطب‌الدین صناعت با هنر چه نسبتی دارد؟ افتراق بین صناعت قطب‌الدین با هنر (آرت) به مفهوم امروزی چیست؟ نتایج حاصله نشان می‌دهد که صناعت نزد قطب‌الدین به پیشه ارتباط داشته است و کاربری عمومی داشته و هم از بُعد سلوک معنوی به آن می‌نگریسته است. مفهوم هنر از دیدگاه این حکیم با مفهوم هنر (آرت) به مفهوم امروزی متفاوت است.در کل از بین تمام صناعتی که علامه آن را طبقه‌بندی کرده، بر این نکته اذعان دارد که تمام این صناعت برگرفته از علم است تا شخصی علم به ساخت نداشته باشد در تولید صناعات ناتوان می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

حکمت؛ صناعت؛ قطب‌الدین‌شیرازی؛ هنر

مراجع

بنی اردلان، اسماعیل، 1389. معرفت شناسی آثار صناعی . تهران: انتشارات سوره مهر.

بینای مطلق، سعید. 1395. هنرنزد افلاطون. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.

پازوکی، شهرام. 1390 .حکمت زیبایی و هنر در مکتب شیراز بر اساس دو کتاب عبهرالعاشقین روزبهان بقلی شیرازی و دره التاج قطب الدین شیرازی .نشریه جاویدان خرد.جلد  8. شماره 18. ص21-5.

تقی­زاده، محمود.1380. سیری در اندیشه های اخلاقی. تهران: نشر دلشاد

حاجی­ها، عباس.1386. قطب الدین شیرازی. آراء و آثار او. نشریه پیک نور. سال ششم. شماره 4. ص 71-190

دهخدا، علی اکبر. 1342. لغت نامه دهخدا. ج 19.تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

راغب اصفهانی، حسین بن مفضّل بن محمد .1427.  مفردات الفاظ قرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. قم: منشورات طلیعه النور.

شیرازی، قطب الدین.  1369. دره التاج. به کوشش سید محمد مشکوه. تهران: انتشارات حکمت.

ضیمران، محمد. 1392. هنر نزد ارسطو. تهران: انتشارات فرهنکستان هنر.

عمید، حسن. 1389. فرهنگ فارسی جیبی. تهران: انتشارات راه رشد.

قربانی، ابوالقاسم .1365 . زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی از سده سوم تا یازدهم هجری. تهران: نشر دانشگاهی.

کیهانی لنبانی. مرضیه . 1390 . بررسی آراء و اندیشه‌های قطب‌الدین محمود شیرازی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادبیات فارسی. دانشگاه اصفهان. دانشکده علوم انسانی.

الماسی کوپایی. اعظم. 1395. تحلیل و تبیین مبانی تعلیم و تربیت در دره التاج قطب الدین شیرازی. نشریه ایده­های نو در علوم و فناوری. دوره 1. شماره 3.

محسن افنان. سهیل.  1362.  واژه نامه فلسفی. (فارسی. عربی. انگلیسی. فرانسه. پهلوی. یونانی. لاتین ). تهران: نشر نقره.

معین، محمد . 1376. حاشیه بر برهان قاطع. تهران: انتشارات امیر کبیر.

میبدی، ابوالفضل رشید الدین . 1382. کشف الاسرار و عده الابرار. تصحیح علی اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.

ناصح پور.نصرالله. 1387.  رساله موسیقی از دره التاج لغره الدباج. ج.1 تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.

ناصح پور، نصرالله.1387.  رساله موسیقی از دره ­لتاج لغره الدباج. ج2 . تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.

نجفی.موسی. 1382 . مراتب ظهور فلسفه سیاست در تمدن اسلامی. تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.

یوسفی­راد. مرتضی. 1386 .اندیشه سیاسی قطب الدین شیرازی. تهران: نشر بوستان کتاب.