بازشناسی الگوهای شکلی به جا مانده در تپه حسنلو

مطالعات بین رشته ای در تعالی معماری و شهرسازی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 دی 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jisaud.2023.1994800.1096

نویسندگان

سحر طوفان^{* 1}؛ هادی مباهی²

¹دانشیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]

²دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد تبریز، معماری، تبریز، ایران.

چکیده

اقدامات باستان شناسی و اولین پژوهش های معماری در تپه باستانی حسنلو، طی کاوش‌هایی در سه دهه‌ی بسیار مهم تاریخ باستان‌شناسی از دید انقلاب در روش و فرضیه‌های آن در دهه‌های 1950، 1960 و 1970 میلادی اجرا شده است. دژ حسنلو دربرگیرنده چندین طبقه‌ی فرهنگی متنوع از عصر مفرغ قدیم تا دوره ایلخانی در منطقه شمال غرب ایران است. بر اساس مستندات معماری و نیز کاوش‌های باستان‌شناسی، شواهد زیادی حاکی از وجود الگوهای شکلی در حوزه معماری در محوطه‌های تپه باستانی حسنلو است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که الگوهای فرهنگی چه تأثیراتی بر کیفیت معماری و ساختار شکل ساختمانی در تپه حسنلو گذاشته است؟ هدف این پژوهش ، تبیین مبانی نظری در زمینه معماری، باستان‌شناسی و فرهنگ به منظور بررسی کیفیت معماری و عوامل تأثیرگذار در آن است. این پژوهش به روش کیفی تحلیلی و در نهایت از طریق مقایسه تطبیقی و با استخراج از اسناد تاریخی، نقشه‌ها و مستندات تصویری و باستان‌شناسی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی به انجام رسیده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد رابطه تنگاتنگی میان الگوهای شکلی مبتنی بر نمادشناسی و سبک معماری در محوطه‌های باستانی حسنلو وجود دارد. مهم‌ترین نتیجه این مقاله، استفاده از الگوهای شکلی مربع، مستطیل و چلیپا در تأکید بر کاربری، نمادشناسی و معناشناسی است. چرا که این تکنیک طراحی در موازات مباحث نمادشناسی، معناشناسی مبتنی بر کاربرد سازه‌ای ـ ایستایی و همچنین به عنوان پوشش سقف نیز مدنظر بوده و این فنون در تمامی ادوار تاریخی از زمان استقرار دژ حسنلو تا دوران بعد، حتی در حال عصر حاضر نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

حسنلو؛ باستان‌شناسی؛ الگوهای شکلی؛ نمادشناسی؛ چلیپا