شهر تاریخی بُنِه‌وار خلیل‌خان بختیاری دورکی: تختگاه حکومت، فرهنگ و تمدن

مطالعات ایلات و عشایر

دوره 13، شماره 1، شهریور 1402، صفحه 30-73   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

  تاریخ سرگذشت و شناسنامه هر ملت، یا هر قوم و قبیله‌ای است که به موزه تاریخ پیوسته‌است. آثار باستانی و بناهای تاریخی پیشینه، تاریخچه و تمدن هر سرزمینی را آشکار می‌سازد. شهر تاریخی بنه‌وار خلیل‌خان بختیاری دورکی تختگاه حکومت، فرهنگ و تمدن بختیاری پس از فروپاشی اتابکان لر بزرگ تا اوایل قاجاریه بوده‌است. بناهای تاریخی افزون بر اهمیتی که به دلیل پیشینه دراز و کهن خود دارند، نمادهای معرفی ویژگی‌های تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و هویتی هستند. این عناصر با کاربردهای گوناگون در گذر زمان به نمادهای شهری تبدیل شده‌اند و از این رو نقش مهمی در فرایند شکل‌گیری هویت شهری دارند. پژوهش کنونی با روش مطالعه کتابخانه‌ای و میدانی و شیوه توصیفی – تحلیلی در صدد شناسایی جایگاه آثار تاریخی بنه‌وار خلیل‌خان به عنوان تنها اثر شکوهمند شهرنشینی در ایالت بختیاری بجامانده از  دوره صفویه می‌باشد. اگرچه در بنه‌وار رگه‌هایی از تمدن دوره ساسانی را می‌توان دید اما در دوره اسلامی پس از سرنگونی اتابکان لر بزرگ (حک: 550 – 827 ق.) از سوی امیر بهرام شاه آسترکی به عنوان مرکز حکومت گرمسیری بختیاری برگزیده شد و در اوایل صفویه بسیار شکوهمند و با عظمت گردید. در زمان سه تن از نخستین والیان و ایلخانان بزرگ بختیاری یعنی امیرتاجمیرخان بختیاری آسترکی و پسرش امیرجهانگیرخان و بویژه نوه‌اش خلیل‌خان  نوادگان امیر بهرام شاه بر ابهت و شکوه آن افزوده شد. از اینرو به «بنه‌وار خلیل‌خان بختیاری» مشهور شد. بنه‌وار به عنوان تختگاه حکومت، فرهنگ و تمدن بختیاری در برگیرنده ابعاد تاریخی و اجتماعی بوده‌است. در آثار آن افزون بر دانش، دربرگیرنده هنرهایی چون نقاشی، معماری، موسیقی، چوگان‌بازی (سوارکاری و تیراندازی) دیده می‌شود. در تمدن بنه‌وار می‌توان چهار عنصر اقتصادی، سیاسی، سنت‌های اخلاقی و هنری که نماد شیوه زندگی بشر در هر دوره تاریخی بوده‌اند را مشاهده نمود. در این پژوهش افزون بر منابع کتابخانه‌ای، و پژوهش میدانی، سنگ‌نبشته امیرجهانگیرخان بختیاری آسترکی در بنه‌وار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌است.    

مراجع