ارزیابی شاخص‌های انتخاب غیر مستقیم برای بهبود عملکرد ژنوتیپ‌های تریتیکاله تحت شرایط تنش خشکی

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 50، دی 1402، صفحه 73-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

آرمین ساعدموچشی^{* 1}؛ ژاله ساعدموچشی²؛ فاطمه انصارشوریجه³

¹بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه،

²پژوهشگر هنرستان ارشاد، آموزش و پرورش ناحیه 2 سنندج، کردستان، ایران.

³دانش آموخته بخش مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، فارس.

چکیده

جهت بررسی لاین‌های تریتیکاله با بهره‌وری مناسب در شرایط نرمال و تنش خشکی با استفاده از صفات عملکرد و اجزای عملکرد و نحوه محاسبه ضرایب شاخص انتخاب همزمان اسمیت-هیزل است آزمایش‌های مزرعه‌ای جداگانه در سه سال زارعی از 1393 تا 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز با 56 ژنوتیپ و دو رقم تریتیکاله در دو شرایط نرمال و تنش خشکی انجام شد. در این مطالعه میزان وراثت‌پذیری عمومی، تنوع و همبستگی ژنتیکی صفات عملکرد و اجزای عملکرد محاسبه شد. وراثت‌پذیری اجزای عملکرد نشان داد که برای ایجاد ارقام با عملکرد بالا می‌توان از عملکرد دانه و صفاتی نظیر تعداد پنجه با وراثت‌پذیری بالا بهره جست. صفات با اثر‌گذاری بالا روی عملکرد شامل تعداد روز تا گلدهی و عملکرد کاه با همبستگی منفی و طول برگ پرچم و عملکرد زیست‌توده با همبستگی مثبت در شرایط نرمال بود. به نظر می‌رسد در شرایط نرمال به دلیل اختصاص منابع به رشد اندام هوایی، افزایش میزان عملکرد کاه دارای اثر منفی روی شاخص انتخاب هم‌زمان و در نتیجه کاهش عمکرد ژنوتیپ‌های تریتیکاله دارد. در شرایط تنش خشکی نیز صفات وزن سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله دارای اثر مثبت روی عملکرد بودند. بر اساس این پژوهش می‌توان از شاخص انتخاب جهت تشخیص ژنوتیپ‌های برتر با استفاده همزمان از چندین صفت در برنامه‌های به‌نژادی سود جست. همچنین در شرایط نرمال ژنوتیپ‌های 53، 48، 32، 29 و 39 و در شرایط تنش ژنوتیپ‌های 36، 38، 39، 48 و 50 به عنوان ژنوتیپ‌های برتر شناسایی شدند.

کلیدواژه‌ها

شاخص اسمیت-هیزل؛ انتخاب همزمان؛ اثرمستقیم؛ وراثت پذیری؛ تنش خشکی

مراجع