بررسی تطبیقی گردیۀ شاهنامه با آتنا در ایلیاد

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 دی 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/mmlq.2024.708998

نویسندگان

فاطمه حاجی رحیمی^{* 1}؛ اقدس فاتحی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صنعتی قم، قم، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

الهه‌گان کلان‎کردار هندو-اروپایی همچون آتنا، ضمن آنکه خود، برخی از ویژگی‌ها را از فرهنگ اجتماعی زنان اقوامی کهن‌تر همچون سکاها برگرفته‌ و در خود ادغام کرده‌اند؛ رفته‎رفته در بستر زمان بر اثر علل یا عواملی، پاره‎ای از صفاتشان را به شخصیّت‎های حماسه‌های‌‌‌ ملل هندو-اروپایی بخشیده‎اند و آن خصوصیّات در میان اشخاص آثار حماسی تقسیم شده است. بر همین اساس، بررسی در پیرامون شخصیّت خدابانوی کبیری مانند آتنا و‌ مقایسۀ آن با گردیۀ حماسۀ ایران نشان می‎دهد که گردیه تحت تأثیر تحوّل طبیعی اسطوره و نیز تعاملات فرهنگی دو ملّت ایران و یونان، بعضی‌ از خصوصیّات کلی و جامعِ آتنا را از او برگرفته باشد. این دو قهرمانِ زن در ویژگی‎هایی همچون زیبایی، والاتباری، حکمت، کُنش‌گری، جنگاوری و مهارت در به‎کار بردن رزم افزارها مشترک هستند. عمده‌ترین وجه تفاوت‌ این دو تن، آن است‌ که آتنا از سرشت ایزدینه برخوردار است. پژوهش حاضر وجوه تشابه و همچنین تفاوت-های گردیه، شخصیّت تاریخیِ شاهنامۀ فردوسی را با آتنا الهۀ اساطیر یونان به روش توصیفی- تطبیقی مورد واکاوی قرار داده است. یافتۀ پژوهش این انگاره را سامان می‌دهد که گردیه، خود، قطعة شکسته و پراکنده‌ای از آتنا در اساطیر یونان است؛ زیرا جنبه‌هایی از وجوه شخصیّت او در کالبد گردیه، آشکارا قابل بازشناسی ‌است.

کلیدواژه‌ها

"شخصیت حماسی"؛ "خدابانو"؛ "تعاملات فرهنگی"؛ "آتنا"؛ "گردیه"

مراجع