ارزیابی وضوح بصری خانه‌های شهر دزفول در دوره‌های قاجار و پهلوی با استفاده از نرم‌افزار UCL Depthmap

فصلنامه آینده پژوهی شهری

دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 10، دی 1402، صفحه 25-40   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uf.2023.1984623.1120

نویسندگان

ناصر قانعی‌فر¹؛ حسن رضائی^{* 2}؛ وحید احمدی²

¹دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

آنچه در مواجهه با «خانه» مورد شناسایی قرار می‌گیرد ساختار بصری و ادراکی است که برای مخاطب یا بهره‌بردار ایجاد می‌شود و این ادراک تأثیر قابل‌توجهی در میزان شناخت وی نسبت به محیط به همراه دارد. مقاله‌ی حاضر با هدف ارزیابی خوانایی و «وضوح بصری» در خانه‌های دزفول طی دوره‌های قاجار و پهلوی سعی در واکاوی سیر این تحولات داشته و این پرسش را مطرح می‌کند که وضوح بصری در خانه‌های دزفول طی دوره‌های قاجار و پهلوی چه سیر تحولی دارد؟. پژوهش حاضر به روش ترکیبی، بر مبنای داده‌های کمّی حاصل از نرم‌افزار دپث‌مپ و تحلیل این داده‌ها به روش استدلال منطقی صورت گرفته است. نمونه‌های موردی شامل 20 خانه بوده که به روش هدفمند با توجه به عدم مداخلات کالبدی از میان خانه‌های دزفول در دوره‌های قاجار و پهلوی انتخاب‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد خانه‌های دوره پهلوی سطح بیشتری از قابلیت دسترسی را نسبت به دوره قاجار در اختیار دارند. همچنین در دوره قاجار خانه‌های یک حیاط از یکپارچگی بیشتری نسبت به خانه‌های دو و سه حیاط برخوردار هستند و بر این اساس خانه‌های دوره پهلوی یکپارچه‌تر از خانه‌های دوره قاجار تلقی می‌شوند. نتایج پژوهش پیرامون وضوح بصری حاکی از آن است که این معیار در دوره‌ی قاجار نسبت به دوره‌ی پهلوی سطح کمتری داشته؛ لذا با گذر از دوره‌ی قاجار به پهلوی میزان آن در خانه‌ها افزایش‌یافته است و موجب شده خانه‌های دوره پهلوی خواناتر و وضوح بصری بیشتری نسبت به خانه‌های قاجار داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

وضوح بصری؛ خانه؛ دوره قاجار و پهلوی؛ دزفول

مراجع

• بهپور، زهرا؛ شعاعی، حمیدرضا؛ نبی‌میبدی، مسعود (1397)، نحو فضا رهیافتی برای ادراک عرصه‌بندی خانه در شهر یزد (دوره‌های قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی). نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، سال ششم، شماره 8، صص 47-75. https://www.sid.ir/paper/269115/fa
• سعادتی‌وقار، پوریا؛ ضرغامی، اسماعیل؛ قنبران، عبدالحمید (1398)، واکاوی تعامل بین گونه‌های شکلی مسکن سنتی و ارتباطات فضایی با استفاده از ابزار نحو فضا (نمونه موردی: خانه‌های سنتی کاشان). دو فصلنامه معماری ایرانی، سال هشتم، شماره 16، صص 153-179. doi: 10.22052/1.16.153
• فتح بقالی، عاطفه؛ مقصودی تیلکی، محمد جواد؛ هدایتی مرزبالی، معصومه (1400)، بازتاب ساختار اجتماعی در پیکره­بندیی فضایی مسکن با تاکید بر تئوری نحوفضا (مطالعه موردی: خانه­های سنتی و معاصر بافت فرهنگی تاریخی تبریز). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دهم، شماره 38، صص 47-64. https://www.sid.ir/paper/401745/fa
• لینچ، کوین (1990)، سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی (1383) انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
• مداحی، سیدمهدی؛ معماریان، غلامحسین (1395)، تجزیه و تحلیل پیکره‌بندی فضایی خانه‌های بومی با رویکرد نحو فضا (نمونه موردی: شهر بُشرویه). نشریه مسکن و محیط روستا، دوره 35، شماره 156، صص 49-66. https://www.sid.ir/paper/186138/fa
• Bafna, S. (2003). Space Syntax: A Brief Introduction to Its Logic and Analytical Techniques. Environment and Behavior, 35(1), 17–29. doi: 10.1177/0013916502238863
• Dalton, R. C., Hölscher, C., & Turner, A. (2012). Understanding space: The nascent synthesis of cognition and the syntax of spatial morphologies, Environment and Planning B: Planning and Design, 39(1), 7-11. https://ideas.repec.org/a/sae/envirb/v39y2012i1p7-11.html ‏
• Dettlaff, W. (2014) Space syntax analysis–methodology of understanding the space, PhD Interdisciplinary Journal, Vol. 1, 283-291. ‏ ‏ ‏
• Günaydın, A. S., & Yücekaya, M. (2020) An investigation of sustainable transportation model in campus areas with space syntax method, ICONARP International Journal of Architecture and Planning, ‏ ‏ 8(1), 262–281. doi: 10.15320/ICONARP.2020.113
• Hanson, J. (1998). Decoding Homes and Houses, Cambridge University Press.
• Hillier, B. (2007). Space is the Machine, Cambridge University Publications, London.
• Hillier, B., & Vaughan, L. (2007). The City as One Thing, Progress in Planning, 67 (3) pp. 205-230. 1016/j.progress.2007.03.001
• Hillier, W. R. G., Hanson, J., & Peponis, J. (1987). Syntactic analysis of settlements, Architecture et comportement/Architecture and Behaviour‏, ‏3(3), 217-231. https://discovery.ucl.ac.uk/86/1/hillier-etal-1987-synactic-analysis-settlements.pdf
• Kim, J. Y., & Kim, Y. O. (2022). Residents’ Spatial-Usage Behavior and Interaction According to the Spatial Configuration of a Social Housing Complex: A Comparison between High-Rise Apartments and Perimeter Block Housing. Sustainability, 14(3), 1138. doi: 10.3390/su14031138
• Klarqvist, B. (2015). A Space Syntax Glossary. NA, 6(2). Retrieved from http://arkitekturforskning.net/na/article/view/778
• Penn, A., Hillier, B., Banister, D., & Xu, J. (1998) Configurational modelling of urban movement networks, Environment and Planning B: planning and design, Vol. 25, NO. 1, 59-84. https://discovery.ucl.ac.uk/1400/1/penn-hillier-banister-xu-1998.pdf
• Peponis, J., Zimring, C., & Choi, Y. K. (1990) Finding the building in wayfinding, Environment and behavior, 22(5), 555-590. ‏
• Van Nes, A., Yamu, C. (2021). Introduction to space syntax in urban studies, Springer Nature Publications, Cham.
• Yamu, C., Van Nes, A., & Garau, C. (2021). Bill Hillier’s legacy: Space syntax—A synopsis of basic concepts, measures, and empirical application, Sustainability, Vol. 13, NO. 6, 3394.