مسئولیت بین‌المللی یونان و ایالات متحده آمریکا در توقیف نفتکش جمهوری اسلامی ایران

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 16، شماره 61، آبان 1402، صفحه 143-163   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2024.1971290.2476

نویسندگان

محمد ستایش پور^{* 1}؛ معین سعدی²

¹عضو هیأت علمی (استادیار) حقوق بین المل دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، جمهوری اسلامی ایران.

²گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

زمینه و هدف: در پی توقیف نفتکش جمهوری اسلامی ایران توسط یونان که به دستور وزارت دادگستری آمریکا به وقوع پیوست مسئولیت بین‌المللی تحقق می‌یابد. دو عنصر انتساب و نقض تعهد که از عناصر ایجاد مسئولیت بین‌المللی هستند در رابطه با عمل دو دولت محرز است. از سوی دیگر اقدام متقابل جمهوری اسلامی ایران نیز بر طبق مقررات حقوق بین‌الملل دریاها و همچنین بر فرض ادعاهای مطرح شده از سوی دولت یونان در لوای اقدام متقابل قابل توجیه است. پیامدهای عمل متخلفانه بین‌المللی صورت گرفته از سوی یونان و آمریکا نیز باید متوقف و جبران خسارات وارد شده باید به صورت کامل به کشور ایران پرداخت گردد.

روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.

یافته‌ها و نتایج: در قضیه توقیف نفتکش لانا که سابقا با نام پگاس فعالیت می‌کرده و حامل محموله نفت ایران بود، دولت یونان به صورت غیر قانونی، کشتی را توقیف و محموله آن به دستور وزارت دادگستری ایالات متحده آمریکا به کشتی آمریکایی انتقال داد. عمل متخلفانه صورت گرفته نقض تعهد بین‌المللی دولت یونان و ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود که باعث به بار آمدن مسئولیت بین‌المللی هر دو دولت می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

توقیف نفتکش؛ مسئولیت بین‌المللی؛ عمل متخلفانه بین‌المللی؛ نقض تعهد بین‌المللی

مراجع

احمدی‌نژاد، مریم. (1392). تعهدات در قبال جامعه بین‌المللی و جایگاه آن در حقوق مسولیت بین‌المللی دولت. سیاست خارجی، (04)، 984- 961.

اسماعیل زاده، س. (1401). نظام حقوقی حاکم بر ورود اضطراری کشتی‌ها به آب‌های داخلی، برگرفته از لینک:

اکبرپور، حمیدرضا؛ میرعباسی، سیدباقر و کامرانی، احسان. (1397). تبین مفهوم مناطق ویژه و به ویژه حساس دریایی در کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها (MARPOL)، مجله بوم‌شناسی آبزیان، (02)، 61- 69.

پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. 1401. برگرفته از لینک:

 https://dolat.ir/detail/388688.

تقوی‌نژاد، سیدسلیمان. (1397). آثار تحقق مسئولیت بین‌المللی دولت و موانع آن، کنفرانس ملی دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روانشناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

جامعه تحلیلی الف، 1401، سیاست، سیاسی، برگرفته از لینک:

راعی دهقی، مسعود. (1399). اقدام متقابل و حقوق بین‌الملل، معرفت، شماره(06)، 103- 116.

رشیدی، مهناز؛ موسوی فرد، سیدحسین و اقبالی، کیوان. ( 1400). تحلیل حقوقی اقدام آمریکا در صدور قرار توقیف نفتکش‌های ایرانی حامل بنزین به ونزوئلا، مطالعات حقوق انرژی، شماره (01)، 59- 74.

رئیسی، لیلا. ( 1388). بررسی تحولات مسئولیت بین‌المللی ناشی از خسارت زیست‌محیطی با توجه به کنوانسیون بازل، مجله اینترنتی انسان و محیط‌زیست، شماره (02)، 50- 59.

سیفی، سیدجمال. (1400). حقوق مسئولیت بین‌المللی گفتارهایی در مسئولیت بین‌المللی دولت. تهران: شهردانش.

ضیایی، سید یاسر و روحانی، زهرا سادات. (1399). پیامدهای حقوقی مسئولیت بین‌المللی دولت در رویه دیوان بین‌المللی دادگستری در پرتو طرح مسئولیت بین‌المللی دولت مورخ 2001، فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوقی، (92). 247-271.

ضیائی‌بیگدلی، محمدرضا و ترازی، نسرین. (1398). تحلیل قواعد انتساب در مسئولیت مشترک بین‌المللی، فصلنلمه مطالعات حقوق عمومی، شماره (01)، 81- 102.

ضیائی‌بیگدلی، محمدرضا. (1391). حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: گنج دانش.

عمیدی مهر، الهام و سیفی، جمال. (1399). رابطه حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی در حوزه انتساب مسئولیت به دولت در اختلافات سرمایه‌گذاری بین‌المللی، فصلنامه علمی پژوهش حقوق عمومی، شماره (69)، 97- 124.

غفارزاده، محمدامین. (1393). آثار معاذیر ̎اظطرار و ضرورت̎ در مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها، فصلنامه سیاست خارجی، شماره (02)، 317- 346.

فرخی، محمدحسن. (1395). ̎مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در حقوق بین‌الملل (با تاکید بر حقوق مصونیت اماکن دیپلماتیک)̎، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی.

فرشاد سعید، پرویز و عیسی‌زایی، مه لقا. (1394). مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در پیشگیری و جبران خسارت، کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم کشاورزی و محیط‌زیست.

فیوضی، رضا (1379). مسئولیت بین‌المللی و نظریه حمایت سیاسی اتباع. دوره 2 جلدی، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

قانون مناطق دریایی ایران در خلیج فارس و دریای عمان، 1372.

کرافورد، جیمز (1395). حقوق مسئولیت بین‌المللی (قواعد عمومی)، ترجمه علیرضا ابراهیم گل و همکاران، تهران، نشر سنگلج.

کرم زاده، سیامک و عابدینی، عبدالله (1399). تحلیل حقوقی توقیف نفتکش گریس 1 در آب‌های سرزمینی جبل الطارق،نشریه علمی پژوهشی اقیانوس‌شناسی، (41)، 113-125.

کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل متحد(1400). مسئولیت بین المللی دولت: متن و شرح مواد کمیسیون حقوق بین‌الملل، مترجم: علیرضا ابراهیم گل، زیر نظر دکتر سید جمال یوسفی، تهران: شهر دانش.

مافی، همایون و یزدانی، سعید. (1392). معیارهای انتساب اعمال شورشیان به دولت در حقوق بین‌الملل، پژوهشنامه حقوق تطبیقی، شماره(01)، 155-174.

ملکی‌زاده، امیرحسین (1391). تحلیل مفهوم قابلیت انتساب مسئولیت بین‌المللی در رویه دیوان بین‌المللی دادگستری، فصلنامه راهبرد، (64)، 292- 294.

موسوی، سید فضل ا.. و قیاسیان، فهیمه (1389). جبران خسارات زیست‌محیطی در حقوق بین‌الملل، مطالعات حقوق خصوصی، شماره (01)، 327- 346.

Gaja, Giorgio (2009). Seventh report on responsibility of international organizations, (UN Doc. A/CN.4/610, §75).

ICJ (1949). Corfu Channel, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland v. Albania, Contentious Case.

ICJ (1980). Case Concerning Unites States Diplomatic and Consular Staff in Tehran (United States of America v. Iran) .

ICJ (1986). Case Concerning Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America).

ICJ (1997). Case Concerning Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungry/ Slovakia).

ICJ (1999). Case Concerning Difference Relating to Immunity from Legal Process of a Special Rapporteur of the Commission on Human Right.

ICJ (2001). Case Concerning Application of The Interim Accord of 13 September 1995 (The Former Yugoslav Republic of Macedonia V. Greece).

ILC (2001). Draft Article on International Responsibility of states (ARSIWA).

Kawasaki, Kyoji (2000). THE “INJERED STATE” IN THE INTERNATIONAL LAW OF STATE RESPONSIBILITY, Histotsubashi Journal of Law and Politics, 28, 17- 31.

Lanovoy, Vladyslav, (2014). “complicity in an internationally wrongful act”, available at:

www.sharesproject.nl: last visited in 2020/10/07.

Shaw, Malcom N.,(1999). International Law, New York: Combridge University Press, Fourth Edition.

Tomuschat, Christian & Jean-Marc Thouvenin (2006). The Fundamental Rules of the International Legal Order: Jus Cogens and Obligations Erga Omnes, Martinus nijhoff publishers.

United Nation Convention on the Law of the Sea (UNCLOS), (1982).

United Nations, Charter of the United Nations, 24 October 1945, 1 UNTS XVI, available at:

https://www.refworld.org/docid/3ae6b3930.html [accessed 19 August 2022].